ay sẽ đem ra chỗ bãi đất chỗ đá Lưu-Tôn để xét xử.”
“Thế sao, chắc họ sẽ còn bắt thêm những người khác và biết đâu lại có tôi.” Lê Đối lo lắng nói.
Không lâu sau họ đã đến trước sân nhà làng. Dân chúng trong làng đã bị lùa đến để dự mít-tinh ngày cướp được chính quyền từ tay Nhật. Kẻ đứng người ngồi láo nháo. Cờ xí ủ ê trong bóng tối nhập nhoạng trước ngày. Lão Thổ và Lê Đối nhập vào đám người mít-tinh nghe ngóng họ bàn tán đủ chuyện. Hóa ra họ rành chính trị và thời cuộc (dĩ nhiên chỉ là bề ngoài) hơn mình. Lê Đối tự nhủ.
Khi mặt trời đã xuất hiện, các du kích kêu gọi dân làng ổn định. Tuấn Nhơn từ bên trong nhà làng trong bộ áo rất nông dân tiến ra đứng trên chỗ cao nhất của tam cấp nhà làng, xướng giọng cho dân làng hoan hô/ đả đảo gần chục khẩu hiệu để tạo khí thế:
“Hoan hô Việt Minh cứu quốc cướp chính quyền từ tay thực dân đế quốc.” – “Hoan hô.” v.v.
“Đả đảo thực dân Pháp và quân phiệt Nhật xâm lược giết hại dân lành.” – “Đả đảo.” v.v…
Trong lúc những tiếng hô vang lên long trời lỡ đất như thế, cờ xí ủ rũ đồng loạt được giơ cao, Lê Đối rùng mình vì chữ cướp (chính quyền) cứ đọng lại trong đầu óc ông vì ông nhớ khi còn nhỏ mỗi lần ông đi chơi bời, đàn đúm với bạn bè về trễ cha ông vừa quất roi tới tấp vào người ông vừa mắng mỏ, “Tụi bay đi lập bè, lập đảng để làm ăn cướp phải không?” Cha ông còn phạt ông quỳ trên miếng xơ mít.
Trong lúc Lê Đối quỳ gối trên mặt gai miếng xơ mít, mẹ ông đi ngang qua, bà vào phòng nói to với chồng đủ để Lê Đối góc phòng ngoài nghe thấy. Bà nói, “Chúa Trịnh, chúa Nguyễn cũng đã lập bè, lập đảng tranh cướp thiên hạ đấy thôi…” Cha ông ngập ngừng đáp lại, “Nhà này không ai có đủ ác tâm để cướp thiên hạ bằng bạo quyền.” Bà mẹ bỏ đi còn Lê Đối rùng mình bởi chữ cướp vì ông liên tưởng đến sự cướp bóc, sự cưỡng đoạt. Giờ đây khi nhớ lại lời cha ông, Lê đối vừa kinh hoàng, sợ hãi vừa xấu hổ vì chính ông đã từng cưỡng đoạt mấy trinh nữ con của các tá điền.
Sau khi hoan hô đả đảo xong, Tuấn Nhơn đọc bài diễn văn nói lên ý nghĩa của việc cướp chính quyền, đồng thời nói lên vai trò và sự chỉ đạo sáng suốt của đảng CS. Kể từ nay cách mạng Việt Nam phải do một mình đảng lãnh đạo. Mọi tổ chức, đảng phái và mọi hoạt động nào không do đảng đều là cạm bẫy phản động của kẻ thù v.v…
Khi điền chủ Lê Đối mệt mỏi ngồi bệt xuống đất, lão Thổ cũng ngồi theo bên cạnh nhưng lão cố chăm chú lắng nghe. Khi tiếng vỗ tay vang lên cuối bài diễn văn, một ý tưởng duy nhất còn đọng lại trong đầu lão Thổ: chỉ có đảng mà không có nhân dân, đúng hơn có nhân dân làm theo ý đảng và không được có ý kiến, ý cò gì về số phận của mình. Lão nghĩ lẽ ra thằng Tuấn Nhơn phải nói là “đảng chúng tao” mới đúng thế mà nó lại cứ một điều “đảng ta” hai điều “đảng ta”.
Sau bài diễn văn dài dòng và dai như đỉa ấy, Tuấn Nhơn lại xướng giọng thêm vài ba khẩu hiệu nữa, rồi mọi người được lùa đến bãi đất chỗ có đá Tôn Lưu trảm thạch để xử tội những tên phản động. Đúng hơn họ bị lôi đi giống những cánh bèo bị dòng nước cuốn trôi, như khi ta làm theo một Ý Chí mạnh mẽ và vô hình của lịch sử mà ta còn chưa được hiểu rõ và phản ứng duy nhất lúc ấy là đi theo như những cái xác biết đi.
Lão Thổ thấy ở đó đã có sẵn nhiều cờ xí ngoài cái bàn mộc và cái băng dài cho những người xử án. Khi đến gần, lão tưởng mình sắp ngất xỉu vì thấy chỗ khe hở của đường nứt chia đều tảng đá Tôn Lưu cắm một hàng năm lá cờ đỏ sao vàng, các cán cờ đều là những cành tre; ở đầu trụ Linga có treo hình lãnh tụ mặt trông như mặt cáo. Lão kêu than lí nhí trong miệng:
“Trời ơi, bà Tôn-Lưu làm sao chịu nổi sự ức hiếp này của năm thằng-đỏ một lúc; ông Thạch trụ làm sao chịu nổi sự chiếm dụng này của vua-cáo.”
Tiếng than của lão Thổ quá nhỏ đến nỗi Lê Đối đi bên cạnh cũng không nghe thấy gì ngoài tiếng thở dài sau cùng của lão.
Lúc đó nắng đã lên gần hai con sào, chói chang. Mặt trời đã phóng những tia nắng như những mũi tên lửa lên đỉnh đầu của đám nông dân làm họ khô khát, mệt mỏi. Họ mất dần sự tập trung trong lúc một cán bộ Việt Minh gằn giọng tố cáo những tội ác của Nguyễn Văn X., Trần Văn Y., … (mà cần gì cái tên cụ thể nữa khi mọi người đều có thể được định nghĩa bằng một công cụ hoặc sức lao động nào đó trong một lực lượng sản xuất). Bảy phạm nhân này hai tay bị trói quặc ra sau lưng, đầu cúi xuống để tránh nắng đang quỳ gối trước mặt ba cán bộ xét xử.
Mặt trời vẫn tiếp tục ném lửa xuống trần, trên ruộng đồng làm cho lúa chín, còn ở đây để thiêu đốt những người tham dự; các nông dân chỉ mong sao buổi xử án kết thúc sớm vì họ đi từ lúc trời chưa sáng nên không đem theo mũ nón. Bây giờ lửa mặt trời đang nhảy múa trên đầu họ. ‘Họ’ muốn xử thế nào cũng được miễn là đừng bắt chúng tôi phơi nắng. Dường như đám nông dân ít học ấy đã biết trước phán quyết sau cùng của ba cán bộ ngồi xử án trước bảy kẻ phạm nhân. Chết là cái chắc. Đã vậy bắt chúng tôi chịu nắng làm gì? Phải rồi, để chúng tôi bị nắng hành trở thành mệt mỏi, đờ đẫn, buông xuôi không phản đối hoặc có ý kiến này nọ chứ gì, nói cách khác làm tê liệt mọi ý chí phản kháng của chúng tôi.
Sau c
