Tôi vừa cầm mười đồng mẹ đưa cho thì chị tôi đi học về. Chị tôi xin mẹ

hai mươi đồng để mua tài liệu ôn tập của nhà trường. Mẹ nói với chị: “Mẹ hết

sạch tiền rồi, con nói khéo với cô giáo, cho mẹ thêm vài ngày nữa, đợi mẹ bán

lá chè rồi đưa tiền cho con!”.

Nghe mẹ nói thế, chị tôi vô cùng lo lắng: “Con không có tài liệu ôn tập

thì làm sao làm bài tập được. Cô giáo toàn ra bài tập trong đó mà!”.

Chị tôi đòi phải có tiền mua tài liệu ôn tập cho bằng được mới chịu đi

học. Chị còn ngồi trong phòng khóc lóc, đòi mẹ phải đi vay tiền cho chị. Mẹ tôi

cũng khóc. Tôi nghĩ, dù sao thì tài liệu ôn tập của chị cũng quan trọng hơn,

thế là tôi đưa mười đồng mẹ vừa cho để chị mua tài liệu ôn tập. Chị tôi mừng rỡ

ôm chầm lấy tôi nói: “Cám ơn em trai ngoan của chị!”. Tôi dở khóc dở cười vì

biết rằng ngày mai khi đến trường, những ngày tháng tươi đẹp của tôi sẽ hoàn

toàn biến mất.

Đúng như tôi nghĩ, không thu được tiền của tôi không những cô giáo tỏ

ra không vui mà còn mắng tôi trước lớp về tội làm “ảnh hưởng đến thành tích của

lớp”. Nếu như tôi là một đứa mặt dày thì không sao, đằng này tôi lại là một

thằng con trai có lòng tự trọng nên tôi rất nhạy cảm. Sau chuyện đó, tôi không

còn mặt mũi nào nhìn bạn bè, không dám ngẩng mặt lên nhìn ai nữa. Suốt cả tuần

liền, tôi không sao tập trung học hành được. Trong đầu tôi chỉ có hình ảnh bộ

mặt nặng như chì của cô giáo lúc đó và những lời mỉa mai của bạn bè trong lớp.

Thực ra thì cô giáo chủ nhiệm lớp tôi là một giáo viên rất có trách nhiệm với

học trò, cô không hề có ý khinh thường những đứa học trò nghèo như tôi, thậm

chí có lúc còn tìm cách giúp đỡ tôi nữa, vì thế tôi luôn yêu quý và kính trọng

cô. Nhưng tôi vẫn không sao hiểu được, sao cô lại không thể thông cảm cho những

học sinh nghèo khó như chúng tôi về vấn đề tiền bạc? Lẽ nào cô nghĩ rằng chúng

tôi cố tình giả bộ nghèo khổ?

Một tuần sau chuyện đó, do tôi không thường xuyên kiểm tra tình hình

học bài của các bạn nữa nên đã bị cô giáo chủ nhiệm cách chức tổ trưởng học

tập. Mặc dù có lí do chính đáng nhưng tôi luôn có cảm giác rằng cô giáo đã ghét

tôi rồi, tôi biết cô thường không tha thứ cho bất cứ ai làm ảnh hưởng đến thành

tích của cả lớp. Dù rất buồn nhưng tôi không hề thù hằn cô, tôi chỉ hận mình không

có tài cán, không có tiền bạc mà thôi. Tình trạng này càng ngày càng nghiêm

trọng hơn khi kết quả học tập của tôi giảm sút rõ rệt do tinh thần suy sụp.

Đúng là “họa vô đơn chí”.

Chớp mắt đã sắp đến Tết rồi, chúng tôi lại chuẩn bị được nhà trường cho

nghỉ Tết. Thế nhưng nhà trường đột ngột ra thông báo: Kể từ tháng này, để phối

hợp với nhà trường, tránh việc học sinh tiêu tiền bừa bãi, mỗi học sinh sẽ phải

nộp cho nhà trường một trăm hai mươi đồng vào quỹ tiết kiệm. Nhà trường sẽ cất

giữ số tiền này và trả lại cho học sinh vào cuối học kì. Cô giáo chủ nhiệm lại

thúc giục chúng tôi nộp tiền. Những đứa gia đình sung túc ở trong lớp thì không

nói làm gì, bình thường tiền tiêu vặt của chúng nó đâu có thiếu, nộp một trăm

hai mươi đồng có đáng kể gì đâu. Chỉ khổ cho những đứa nhà nghèo như chúng tôi,

lại phải xin tiền bố mẹ.

Trong những ngày nghỉ học ở nhà, tôi không sao mở miệng xin tiền mẹ

được. Buổi trưa của ngày nghỉ cuối cùng, khi chuẩn bị phải trở lại trường, tôi

mới lấy hết dũng khí kể cho mẹ nghe chuyện này. Tôi cố gắng nhấn mạnh rằng

“cuối kì nhà trường sẽ trả lại tiền” mặc dù tôi thừa hiểu rằng, đến cuối kì,

món tiền này sẽ được sung công quỹ của nhà trường với một lí do “chính đáng”

nào đó. Nhưng tôi vẫn phải nói như vậy là để mẹ đỡ buồn và cũng là để tự an ủi

bản thân mình. Mẹ rất hiểu nỗi khổ của tôi nên nhanh chóng lấy ra một trăm đồng

tiền bán lá chè, rồi lại moi ở trong túi ra hai tờ mười đồng đưa cho tôi. Mẹ

cắn chặt môi để không khóc òa lên trước mặt con trai mình...

Nhìn gương mặt của mẹ lúc ấy, tôi thấy ruột gan mình như thắt lại. Mặc

dù tôi luôn hát bài Con trai không được khóc, nhưng lúc đó, tôi không thể

kìm chế được mình nữa, hai hàng nước mắt thi nhau tuôn ra. Trời ơi, tại sao đi

học mà cũng đau khổ như vậy?

Tối hôm đó tôi đã nằm mơ. Tôi mơ thấy mẹ tôi khóc ngất đi, tôi cũng

khóc, chị tôi cũng khóc nức nở. Ngay cả bố tôi cũng không kìm được nước mắt. Cả

nhà bốn người ôm lấy nhau mà khóc. Thế rồi bỗng nhiên trước mắt chúng tôi có

một đống tiền lớn, chúng tôi lao đến chộp lấy nhưng đống tiền kia đã tan biến

trong giấc mơ hão huyền ấy...

***

Đầu tiên, tôi muốn

hỏi bạn Lý Quốc Phương rằng: “Tại sao bạn lại đi học? Hoặc nói một cách khác,

mục đích của bạn khi đến trường là gì?”. Có thể bạn sẽ trả lời tôi rằng, bạn đi

học là để học lên đại học. Vậy tôi xin được tiếp tục hỏi bạn rằng: “Bạn muốn

học đại học để làm gì?”. Bạn sẽ trả lời tôi rằng: “Học để thành tài, để có chỗ

đứng trong xã hội”. Đến đây, tôi muốn “chất vấn” bạn rằng: Đi học mới hiểu được

đạo lí. Bạn hoàn toàn hiểu được đạo lí này, vậy tại sao bạn không dám đứng lên

đòi lại quyền lợi chính đáng của mình? Tại sao bạn lại đi vào con đường bế tắc

và không tìm được lối ra như vậy?

Đươn