những biến cố ở làng Rí làm thầy tỉnh ngộ. Dù nó sống hay chết, thầy coi mình đã hy sinh oan uổng một người con. Nhưng còn con, sau này con đừng đi theo con đường của anh hai con nữa.”

“Vậy mà cha mày không hề nói gì với tao…” Bà mẹ nói.

“Mẹ quên lúc đó mẹ đang đau lại còn buồn vì nhớ thương anh ấy sao?”

“Ừ mẹ quên, lúc đó mẹ tưởng mẹ về với tổ tiên trước ổng, hóa ra …”

“Khi con đậu xong tú tài, con đã định xin nhập ngũ ngay vì con sợ chị Ngọc Thu sẽ tuyên truyền lôi kéo con vào bưng với ảnh, nhưng con không gặp chị ấy mà chỉ gặp mấy sinh viên nằm vùng rỉ tai lôi kéo. Lúc đó con đã yêu Thanh Hiên, con nghĩ bụng nếu con chịu theo đạo thì ngay lập tức bọn sinh viên đỏ sẽ ngãng con ra. Và sau này khi con nhập ngũ dù có bị bọn chúng tố giác với trường sĩ quan con có anh là VC thì với tư cách là một kitô hữu con có cách minh oan cho mình.”

“Thì ra con theo đạo không phải vì Chúa, cũng không phải là theo đạo vợ, mà muốn bày tỏ một thái độ chính trị.”

“Không phải thế đâu mẹ. Bề ngoài có vẻ là thế nhưng con theo đạo hoàn toàn là vì Chúa bởi lẽ hoàn cảnh của mình cũng do Chúa an bài nhưng khi theo Ngài, trở nên con của Ngài thì đức tin sẽ mở ra chân trời giải phóng nó giúp chúng ta thoát khỏi sự khống chế của bóng tối và của những sự trói buộc tinh vi, những nhà tù vô hình của ma quỷ. Đó là trường hợp của con; thế nên lúc đó con đi gặp bạn con Huỳnh Hiển. Bạn ấy tán thành ngay và dẫn con đến cha Tây dạy dỗ cho con vào đạo. Sau khi trở thành ki-tô hữu, con mới mạnh dạn rủ Hùynh Hiển thi vào trường Chiến Tranh chính trị đó mẹ.”

Đến đây bà mẹ cúi đầu như đã thấy mình có lỗi, bà nói:

“Bây giờ mẹ mới hiểu con và thấy mình sai trong việc cháu Khánh Loan. Mẹ cứ nghĩ con theo đạo Chúa là bỏ tổ tiên, dân tộc. Chí ít khi theo đạo, con đã phục vụ cho người khác bằng việc nêu cao điều thiện hảo để thức tỉnh lương tâm chưa nói việc bác ái phải làm. Còn cháu Khánh Loan, con làm sao cho cháu được thả về để đi học lại, mẹ mới yên tâm. Về phần cháu Khánh Dung, từ ngày nó ra Huế, nó không viết cho mẹ nó và cho bà nội một bức thư nào, mẹ cũng lo lắng việc này lắm.”

Lúc đó, Tuấn Nghĩa cầm tay mẹ già nhìn vào đôi mắt ướt lệ của bà nói:

“Con sẽ nhờ Huỳnh Hiển giả làm người đã hứa hôn với Khánh Loan bảo lãnh cho nó về vì Hiển được điều về làm trong tiểu khu. Phần con hết tuần này con ra Huế, con sẽ đi tìm cháu Khánh Dung để nói nó về thăm bà nội và mẹ và các cô. Nó cũng tệ thật, ra khỏi nhà chưa đầy một năm mà đã lạnh nhạt hơn cả người dưng.”

“Con đừng vội trách nó. Mẹ nó nói nói ngoan và chăm nhất nhà.”

“Con không trách nó đâu, nhưng chỉ sợ nó khờ dại mà làm chuyện không hay. Thôi bây giờ mẹ nghỉ đi, con đi gặp bạn Huỳnh Hiển để nhờ chuyện bảo lãnh Khánh Loan. Sang tuần khi con ra Huế có tin tức gì, bạn con sẽ ghé nhà mình báo cho mẹ biết.”

“Phải đó, nhưng sau đám cưới của con với Thanh Hiên, con phải gọi Hiển bằng cậu đàng hoàng nghe con.”

“Vâng con sẽ làm như mẹ dạy chí ít là khi trước mặt mình có một người thân bên họ nội hay họ ngoại. Còn khi chỉ có hai đứa như trong đơn vị tụi con cũng mày-tao tuốt luốt.”

“Như vậy không được đâu con.”

“Được chứ mẹ”

Nói xong Tuấn Nghĩa cười to rồi bỏ đi nhưng còn nghe thấy sau lưng tiếng mẹ càu nhàu, “Cái thằng này tức cười quá…”

Tuy nói thế nhưng bà biết rõ Út Nghĩa giống tính Thầy Trình, chồng quá cố của bà nhiều nhất. Nếu tính khí của Tuấn Nhơn khô khan và khắc nghiệt quá đôi khi lại rất hiếu thắng đến độ nhẫn tâm, thì Tuấn Nghĩa luôn điềm đạm, thận trọng và quảng đại. Đó là sự khác nhau giữa trưởng nam và người con út. Trưởng nam nhìn về quá khứ để duy trì truyền thống cũ mòn. Người con út nhìn về tương lai, cái viễn cảnh rộng lớn đến vô cùng vượt khỏi biên địa chật hẹp của “những thời xa xưa ấy”.

Tuấn Nghĩa cũng đã biết điều đó, chàng rất ngạc nhiên về cách chọn lựa trái khoáy của Thiên Chúa trong Cựu Ước. Hơn một lần Ngài đã chọn con út để ý muốn của Ngài được bày tỏ. Trong Tân Ước, Phaolô chẳng phải là đứa em út của các tông đồ sao. Và hãy thử so sánh với anh cả Phêrô của nhóm Mười hai xem. Nhưng tại sao là con út? Vì viễn cảnh của nó xem ra chứa chan niềm hy vọng.

Hôm trước ngày Tuấn Nghĩa ra Huế, trong bữa cơm gia đình, chàng có mời Huỳnh Hiển đến dự. Ăn xong mẹ chàng và chị Tư rút lui. Hai người bạn ngồi uống nước trà và trò chuyện, Tuấn Nghĩa nói:

“Định mệnh lịch sử đã đặt gia đình mình lọt thỏm vào giữa hai chiến tuyến. Anh mình thì theo con cáo già chính hiệu, còn mình làm người chiến sĩ bảo vệ tự do và dân chủ. Như thể những di hại của cuộc Trịnh Nguyễn phân tranh ngày xưa còn kéo dài đến bây giờ trong gia đình mình.”

“Có khác chứ, ” Huỳnh Hiển ngắt lời.

“Phải, nếu ngày xưa là tham vọng của cả hai chúa, ngày nay chỉ có tham vọng của khối CS muốn bành trướng khắp vùng Nam Á mà bản thân Hà Nội chỉ là một anh lính khinh binh mở đường và toàn dân bị bắt làm nô lệ phục vụ cho tham vọng ấy của khối CS. Buồn nhất là nhiều người trong Nam kể cả trí thức và Phật tử không thấy sứ mạng cao cả của mình mà lúc nào cũng chỉ ‘vọng phu’ phương Bắc.”

“Điều đó có thể hiểu đượ