cô đơn và đau khổ.

Lý giải mục tiêu và quá trình như thế nào? Lý giải sự vui vẻ của mục

tiêu và sự đau khổ trong quá trình thực hiện mục tiêu này mà theo đuổi

thành công như thế nào? Thể nghiệm hai loại tâm lý vui vẻ và đau khổ

hoàn toàn trái ngược nhau trong đường đời thống nhất lại ra sao? Trước

khổ sau vui là ý nghĩa gì? Chẳng lẽ đời người ngoài khoảnh khắc ngắn

ngủi giành được thành công là vui vẻ ra, thời gian khác còn lại đều là

đau khổ chăng? Nếu là như thế, vì sự vui vẻ chốc lát ngắn ngủi như thế

mà phải trả ra sự đau khổ to lớn dài đằng đẵng như thế, thì đời người

phải chăng thật không đáng?

Chúng ta thật ra không thể máy móc dùng thời gian dài ngắn và trước

sau để lý giải mục tiêu và quá trình. Trên thực tế, mục tiêu của đời

người thể hiện trong mỗi một quá trình của đời người. Mục tiêu bản thân

cũng lại tồn tại trong quá trình. Ðời người có rất nhiều, rất nhiều theo đuổi, cũng lại có nghĩa là có rất nhiều, rất nhiều mục tiêu. Theo đuổi

lớn tức mục tiêu lớn, theo đuổi cuối cùng tức mục tiêu cuối cùng, theo

đuổi nhỏ tức mục tiêu nhỏ, theo đuổi có tính giai đoạn tức mục tiêu có

tính giai đoạn.

Xét từ quá trình theo đuổi thành công một cách đơn độc, đời người là

đau khổ. Như trước đã nói, đau khổ đi kèm với cả quá trình theo đuổi

thành công. ở đây, chúng ta nhìn thấy đời người gặp phải hai loại đau

khổ: đau khổ của thất bại và đau khổ của thành công. Ðau khổ của thất

bại chúng ta rất dễ dàng cảm nhận ra. Ðau khổ của thành công là dạng ẩn. Bởi vì đành rằng thành công là tổng của vô số lần thất bại, như thế thì thành công cũng lại là tổng của vô số lần đau khổ. Hoặc nói thành công

chỉ là sự bắt đầu của một vòng đau khổ mới. Quả vậy, khoảnh khắc giành

được thành công, thì đau khổ tiêu tan, người ta cảm thấy vui vẻ thực sự. Nhưng từ cả quá trình của cuộc đời để xét, khoảnh khắc như thế thực quá ngắn ngủi, ngắn ngủi đến mức chẳng đáng kể. Khoảnh khắc thành công chỉ

có nghĩa là mục tiêu cũ đã thực hiện. Từ lúc đó đến trước lúc bạn sản

sinh mục tiêu mới, nếu như ở đây có một khoảng trống - sau thành công

không nghĩ lại giành thành công khác, ngừng trệ không tiến lên phía

trước, tại lúc này bạn sẽ nghiệm thấy sự đau khổ trống rỗng vô vị, đây

chính là sự đau khổ của thành công. Chỉ có khi mục tiêu mới sản sinh,

nỗi trống trải vô vị của bạn mới có thể tiêu tan. Một câu ngạn ngữ

thường lưu hành ở nông thôn: ?Trẻ con mong ăn tết, người lớn mong gặt

hái? đã ngấm nặng đạo lý này. Khi ăn tết người lớn chỉ là vì cái vui vẻ

của trẻ con, còn cái vui vẻ của chính anh ta chỉ ở khoảnh khắc anh ta

thu vào những hạt lúa vàng óng. Cùng với niềm vui vẻ đó qua đi, anh ta

trên thực tế đang nóng lòng chờ đợi giành được thành quả lao động của

năm sau. Sản sinh mục tiêu mới có nghĩa là lại phải bắt đầu sự theo đuổi mới và đau khổ của gắng gượng. Cứ như thế lập đi lập lại cho đến vô

cùng.

Cho nên nói, theo đuổi, đau khổ của gắng gượng, đau khổ của thất bại

và đau khổ của trống trải vô vị sau thành công đi kèm với toàn bộ quá

trình của đời người.

Cho nên nói, theo đuổi thành công không phải là mục tiêu cuối cùng

của đời người, người ta không nên sống một cách đau khổ như thế.

Như vậy, khi chúng ta chuyển đổi đi một góc nhìn, chỉ xét từ mục tiêu cuối cùng của đời người, ở đây chúng ta thấy, đời người là vui vẻ. Xin

hãy xem, đã đành là mục tiêu của đời người ở chỗ vui vẻ, như thế thì

theo đuổi mục tiêu này cũng chẳng phải là vui vẻ chăng? Vì mục tiêu này

mà gắng gượng cũng chẳng phải là vui vẻ chăng? Vì mục tiêu này thất bại

cũng chẳng phải là vui vẻ chăng? Vì mục tiêu này giành được thành công

đương nhiên là vui vẻ rồi. Chính là trên ý nghĩa này, chúng ta nói, vì

lý tưởng tốt đẹp của loài người, vì tiền đồ sáng sủa của tổ quốc dù khổ

thêm cũng ngọt bùi. Chính là trên ý nghĩa này, có người xem phấn đấu là

niềm vui, có người xem phấn đấu là hạnh phúc.

Tổng hợp hai cách nhìn này, chúng ta phát hiện, một đời người có lý

tưởng cao xa, có mục tiêu phấn đấu tự giác, đồng thời thể nghiệm đau khổ và vui vẻ. Tất cả mọi theo đuổi, gắng gượng, thất bại và thành công của anh ta đều là đau khổ, đồng thời cũng đều là vui vẻ - không trải qua

đau khổ thì không thể thể nghiệm được vui vẻ; vì vui vẻ mà đau khổ, đau

khổ cũng là vui vẻ. Trong vui vẻ đó có đau khổ, trong đau khổ có vui vẻ. Ðời người chính là thể nghiệm và hài hòa thống nhất lại hai loại tâm lý hoàn toàn trái ngược như thế.

Ðồng thời, chúng ta phát hiện, chỉ có không say đắm trong vui vẻ của

khoảnh khắc giành được thành công, mà quan tâm nhiều hơn toàn bộ quá

trình đời người để thống nhất hài hòa đau khổ và vui vẻ, mới có thể tạo

nên một nhân cách vĩ đại.

Phạm Trọng Yêm trong "Nhạc Dương lâu ký" chính là biểu hiện một nhân

cách vĩ đại như thế: Trong quá trình phấn đấu đời người anh ta tích cực

vào đời, cáng đáng trách nhiệm vĩ đại lo cho dân cho nước, bất kể công

danh ra sao, bất kể sự thăng trầm trên quan trường đều là đau khổ. Ông

nói: "Ngồi ngất nghểu trên miếu đường thì phải lo cho dân; ở chốn xa xăm chốn giang hồ, thì phả