lấy đức để báo oán? Suoromen nói: "Không trả mối hận xưa là quang vinh

của con người", trên đời liệu thật sự có mấy người "quang vinh" như thế?

Tônstôi nói rất thực tế:

"Chúng ta có thể yêu mến người ghét chúng ta, nhưng không có cách gì yêu mến người chúng ta ghét".

Yêu là động cơ của sinh mệnh, ghét cũng có thể trở thành động cơ của

sinh mệnh. Báo thù đối với kẻ mình ghét cũng có thể kích dậy lòng phấn

chấn của con người. Việt vương Câu Tiễn, Văn vương Cơ Xương đều là những điển hình vì căm ghét mà thành sự nghiệp.

Nhưng, điều chúng ta đáng phải thận trọng lựa chọn, thận trọng phân

biệt là ý nghĩ báo thù khác nhau và phương thức hành vi thực hiện báo

thù khác nhau. Sau khi bạn sản sinh ý nghĩ báo thù, bạn chuẩn bị dùng

phương thức ra sao để thực thi hành vi báo thù?

Giữa cá nhân với nhau vì trả thù mối hận xưa mà trực tiếp dùng vũ lực hoặc các phương pháp khác thực thi báo thù, đây là sự việc của xã hội

nguyên thủy dã man. Sau khi loài người đặt ra pháp luật, bước vào xã hội văn minh, thì không cho phép phương thức báo thù ngấm ngầm trực tiếp

này tồn tại nữa, mà phải thông qua hình thức chế tài pháp luật để giúp

bạn đạt đến mục đích "trả thù".

Cho nên, khi bạn bị làm nhục và tổn hại, kẻ xâm phạm đạt đến mức độ

phải bị pháp luật trừng phạt, bạn sản sinh ý nghĩ báo thù thì không có

gì là sai, nhưng cần phải dùng pháp luật để giải quyết, nhờ pháp luật để bạn ?báo thù? mới được. Nếu như ngấm ngầm báo thù thì chính là bạn đã

xem thường pháp luật, đã phủ định pháp luật.

Ở ÐÂY, CÓ thể cần phải có chút nhẫn nại, không thể ngay tức khắc trực tiếp trút hận thù của bạn. Song, sự nhẫn nại này là văn minh. Mất kiểu

văn minh này thì hành vi báo thù ngấm ngầm trực tiếp thường thường dễ

phạm pháp luật, bạn sẽ có thể bị trừng phạt của luật pháp như nhau. Như

thế bạn sẽ có thể để cho kẻ xúc phạm bạn chiếm được hai lần thuận lợi:

Một là nó đã xúc phạm bạn. Hai là bạn vì báo thù trực tiếp đối với nó

nên bị pháp luật trừng phạt.

Khi chúng ta nẩy sinh ý định báo thù, nên tự hỏi mình: Sự tổn hại của đối phương đối với tôi quả thật đã đến mức độ cần phải trả thù chưa? Có đủ lý do trả thù và giá trị trả thù chưa? - Những việc cãi cọ nhau vụn

vặt trong cuộc sống, những va chạm, tổn thương kiểu vô ý hoặc hiểu nhầm

nhau hoặc những phê bình chỉ trích chính đáng hoặc không thỏa đáng trong công tác hoặc những bất đồng trong quan hệ gay gắt nào đó v.v... đều là những việc không đáng cho bạn canh cánh bên lòng. Gặp các việc đại loại như thế, chỉ có khoan hồng rộng lượng, tha thứ đối phương mới là phương thức xử thế của kẻ trí - Rộng lòng tha thứ người mới là đạo của người

quân tử.

Thời gian là sức mạnh lớn nhất làm nhạt đi mối hận xưa, thời gian

thậm chí có thể biến thù địch thành bạn bè. Chúng ta vốn đang sống trong hiện tại, đang hướng tới tương lai, còn tất cả của quá khứ - bao gồm

tất cả mọi loại oán thù đều theo dòng thời gian trôi mà qua đi mãi mãi.

Cho nên chúng ta không cần phải đinh ninh nhớ mãi những điều không thoải mái của quá khứ, nhớ mãi những thù oán giữa những người nào đó, không

cần phải luôn tính toán chi li chờ cơ hội để trả thù một việc gì đó với

ai, ở nơi nào đó. Chúng ta có thể để cho người đã từng làm thương hại

chúng ta tự xám hối (có thể có một ngày nào đó anh ta vì lương tâm cắn

rứt mà dẫn đến sự bất an và buồn rầu của tâm linh), còn không nên vì sự

không thoải mái vui vẻ của quá khứ mà tự giày vò mình.

Ðương nhiên, nếu như tâm tính bạn thanh cao mà về các mặt tài hoa,

năng lực và thanh danh đều cao hơn hẳn người làm phương hại bạn, thì bạn sẽ đều không căm ghét nổi đối với bất cứ ai. Bạn có thể vì quá quý

trọng mình mà không nghĩ tới việc căm ghét bất cứ ai - bao gồm cả những

người đã từng làm phương hại bạn dẫn đến ý nghĩ trả thù kia không bao

giờ xẩy ra.

* Không có một người thắng lợi nào tin theo cơ hội.

* Cơ hội ở ngay bên cạnh bạn, ở ngay trước mắt bạn, bọc ngay trong sức mạnh nhân cách của bạn.

"Không có cơ hội", "lỡ cơ hội rồi" - tất cả những người thất bại đều

có thể dùng nó làm lời bào chữa cho thất bại của họ. Hầu như thành bại

của đời người chỉ ở chỗ cơ hội có hay không.

"Có cơ hội hay không"

Cơ hội là có. Cánh cửa của cơ hội đều mở toang một cách công bằng đối với bất cứ mọi người. Cơ hội như là Nữ thần sinh mệnh, nắm chặt nó,

điều khiển nó, dẫn dắt theo xu thế phát triển, biến đổi khác nhau theo

thời gian, bạn sẽ là người thành công. Mặc cho số phận sắp đặt, mặc cho

chìm nổi hưng suy, mặc cho cơ hội xuất hiện hoặc tiêu biến, bạn đều

không hay không biết, không tranh không đấu, bạn chính là một kẻ ngây

ngô dại dột, thành công và thất bại đối với bạn đều không có ý nghĩa,

thế giới này đối với bạn cũng vẫn là một màu xám xịt. Coi thường số

phận, coi thường thời thế đổi thay, bạn vẫn là một kẻ bướng bỉnh thậm

chí hành động ngang ngược, bạn chính là cố ý thả mặc cơ hội, kết cục đời người của bạn có thể là vừa bi thảm, vừa cô đơn vắng vẻ.

- Lời khuyên răn nổi tiếng nhất của Tôn Trung Sơn: ?Dòng triều thế

giới cuồn cuộn, người thuận chiều thì