ường lại hiểu giản đơn và phiến diện những vấn đề chính trị,

xã hội và mối quan hệ của nó trong cuộc sống cộng đồng. Không riêng ông cụ nhà

tôi, nhiều cán bộ, đảng viên nông thôn hiện nay trình độ hiểu biết về chính

trị, kinh tế, kỹ thuật còn nhiều lỗ hổng lắm. Đến chính sách, pháp luật cũng

còn lơ mơ, chỉ khi nào đụng đến sát sườn mới giẫy lên như đỉa phải vôi, nữa là

việc mãi đâu đâu. Hiểu ông cụ như vậy, tôi không muốn nói gì dài dòng, mà chỉ

bảo:

- Thầy yên tâm đi. Con chỉ làm lợi cho tập thể và xã viên, chứ

không làm mất uy tín của chi bộ đâu mà thầy lo!

Thầy tôi hỏi vặn:

- Nếu cấp trên biết thì anh ăn nói thế nào?

- Con sẽ thành thật báo cáo hết mọi việc.

Ông cụ bỗng nổi khùng, mắng té tát:

- Rõ là đồ hữu dũng vô mưu. Anh không biết cách làm ấy là

sai nguyên tắc quản lý hợp tác xã, đi chệch con đường xã hội chủ nghĩa hay sao.

Đã cố ý làm sai, còn đòi thành thật…báo cáo! Tôi thật không ngờ anh đã nghĩ

được như vậy, mà vẫn còn nông nổi đến thế!

Quả này đúng là chịu bố già. Tôi chỉ còn biết ngồi ngây ra,

chưa nghĩ được câu gì khả dĩ. Thầy tôi ngồi chân vẫn thõng xuống đất, nhưng lại

bắt chéo chữ ngũ, dáng ngồi thư thái, tĩnh tại. Mẹ tôi như mỗi buổi sớm, đã nấu

xong ấm nước chè xanh từ dưới bếp xách lên, chuyên sang cái ấm tích để trong

dành mà dẫu mùa nóng hay mùa rét, thầy tôi bao giờ cũng chỉ uống một loại nước

chè xanh hãm vào tích ủ trong dành thế thôi. Dường như thầy tồi có ý chờ mẹ tôi

chuyên xong nước vào tích, trở xuống nhà bếp nấu tiếp bữa cơm sáng, mới nói nhỏ

nhẹ chỉ hai bố con nghe:

- Muốn làm, chỉ có cách làm chui hoạ may mới thoát, anh ạ!

Tôi nói ngay, cũng là muốn để xem ông cụ còn cao kiến gì

nữa:

- Chuyện trong nhà giữ còn khó, chuyện ngoài đổng giữa bàn

dân thiên hạ giữ sao nổi, hả thầy?

Ông cụ nói như đã suy nghĩ lung lắm:

- Thế mới phải có sự nhất trí cao trong chi bộ, rồi ra ngoài

dân. Đã làm chui là phải tuyệt đối bí mật. Như ngày xưa du kích đánh bốt chùa

Mụa, rõ đến lúc vào tới trong nhà thằng đồn trưởng, thu hết súng, lay đầu gọi

dậy, nó vẫn còn ôm con vợ ngỗn nghện, miệng lảm nhảm mắng lính làm mất giấc

ngủ. Phải nói rõ với mọi người trong đội này, muốn no bụng phải lo giữ lấy cái

mồm. Ai hở ra, người ấy không được giao mộng khoán, thậm chí cũng không điều đi

làm việc gì ăn công điểm nữa. Phải ngặt nghèo với nhau thế, may mới làm lọt được

vài vụ chăng. Mà cũng chỉ cần vài vụ cho bớt túng bấn quá thôi, rồi ra lại

tính, lộ thì thôi, không lộ cứ làm. Chỉ cần mọi người đồng tâm hiệp lực, chứ

cách thì thiếu gì cách.

Thầy tôi nói đến đấy chợt dừng lời, ngó vào trong nhà, lại

ngó ra tận ngoài bờ ao, đầu ngõ. Ngỡ ông có ý tìm bà, tôi nhanh nhảu: “Mẹ con

vừa rẻo ra đằng sau, có khi đi mở chuồng gà”. Nhưng lại nghe ông cụ bảo: “Mặc

bà ấy”. Thế có nghĩa ông không có ý tìm bà, hẳn là thầy tôi cảnh giác, không

muốn câu chuyện giữa hai cha con lọt đến tai người khác. Ông cụ cẩn thận thế kể

cũng phải, bức vách có tai, biết đâu lọt ra ngoài, một người kín, hai người đã

là trống, phải thành trái, trái thành phải, chẳng biết thế nào mà lường. Giây

lát, ông cụ quay lại nhìn thẳng vào tôi, nói như chính ông mới là người đưa ra

quyết định hệ trọng này, chứ không phải tôi:

- Có khi toàn thể đảng viên trong chi bộ phải cùng nhau ăn

thể, như hồi đánh Pháp chúng tao ăn thề giặc bắt không khai ấy, mới được!

Tôi bật cười, mà không dám cười to:

- Thầy lạc hậu thế. Ngày xưa đảng viên nhiều người không

biết chữ mới phải ăn thề. Chứ ngày nay, cần thì mỗi người tự viết tờ cam đoan,

còn sao phải thề!

Thầy tôi bảo:

- Thế là anh chẳng hiểu gì về tục ăn thề rồi. Để tôi nói cho

mà hay.

Không phải ở đâu cũng có tục ăn thề. Từ xa xưa, cả tổng Nhuế

chỉ có làng Phương Trà là có tục này thôi. Tục bắt nguồn từ cái đêm mơ của một

vị tướng nhà Lý, trên đường mang quân ra trấn cửa Đại Bàng. Tướng quân dùng

chân trên bãi đất đầu làng, nơi sau này được xây lên thành đền. Qua mấy ngày,

dân quanh vùng nơi thì mang thóc gạo sắn khoai, nơi mang trâu bò rượu muối,

nhưng nhiều nhất là người. Nơi nào cũng đưa đến những người đàn ông khoẻ như

vâm, nhanh như sóc, da săn thịt bắp, chỉ nhìn họ đã thấy thắng rồi, chả cần chờ

đến lúc xung trận. Sau những ngày quân lính đồn trú ở làng, một đêm giữa tháng

hai mưa xuân lất phất, Tướng quân đang nồng giấc, bỗng như thấy từ trên trời

từng đoàn người gươm dáo đeo lưng, gậy gộc cầm tay, nườm nượp bay xuống đứng

dăng thành hàng quanh Tướng quân. Không chỉ có người rầm rập dáo gươm, bừng

bừng khí thế, mà còn có cả những chiến thuyền chở quân lính, khí giới, lương

thảo tới tấp lướt về như lá tre, sẵn sàng tiếp ứng cho đạo quân dũng mãnh của

Tướng quân. Giữa lúc giấc mơ đang nồng, bỗng Tướng quân nghe tiếng gà trống cất

lên ba tiếng gáy như reo vui, chào đón, lay động tâm thức lạ lùng. Cùng lúc ấy,

Tướng quân chợt nhớ tới tuổi mình cầm tinh Con Gà, và năm ấy cũng là một năm

Gà. Tiếng gà gáy làm Tướng quân bừng tỉnh giấc mơ. Ngài bỗng cảm thấy như có

điềm báo Trời Phù cho quân tướng của mình trước khi xung trận. Sáng ra, Tướ