đặt tên. Đừng

vì cái ý nghĩa đã biết của chữ “ngã” mà hiểu rằng “Ta là trên hết”. Vì nghĩa của

chữ cũng do con người đặt ra.

***

Trong những buổi tịnh tâm ngắn ngủi ở thiền viện, em chỉ làm

một điều duy nhất, đó là nhìn thật sâu vào tâm hồn mình, tìm đến cái nguyên sơ

của tính thiện, của sự vô ưu, của tình yêu thương thuần khiết. Và rồi cũng với

đôi mắt đó, em nhìn bạn bè, người thân, em nhìn thế giới xung quanh. “Lắng nghe

để hiểu, nhìn lại để thương”.

Có một câu thiền rất quên thuộc: “Khi tôi chưa học đạo, tôi

thấy núi là núi, sông là sông. Khi tôi học đạo, tôi thấy núi không phải là núi,

sông không phải là sông. Sau khi học đạo xong, tôi lại thấy núi là núi, sông là

sông”. Ta có thể đi khắp nhân gian, nghe muôn chuyện, thấy muôn điều. Nhưng ta

chỉ có thể thấu hiểu khi nhìn và nghe với trái tim khiêm nhường và trong sáng,

không mang theo bất cứ thành kiến hay sự cố chấp nào. Khi ta nhìn những người

xung quanh dưới cái nhìn thuần khiết nhất, ta mới có thể nhận ra họ như chính bản

thân họ, không phân biệt giàu nghèo, đẹp xấu, giỏi dở, sang hèn, không phân biệt

màu da, tôn giáo, giai cấp… Khi đó, ta mới có thể “lại thấy núi là núi, sông là

sông”.

Tôi tin rằng chữ ngã trong câu “duy ngã độc tôn” của Thái tử

Tất Đạt Đa là nói về cái vốn dĩ đã ở trong mỗi con người từ khi sinh ra. Cái gọi

là “nhân chi sơ, tánh bổn thiện”. Cái hồn nhiên, vô tư, lương thiện, nhân ái,

yêu thương. Cái cao quý nhất, đáng nâng niu và gìn giữ nhất. Đó chính là cái

“ngã” thật sự, chung nhất của loài người. Đó là Tâm Phật mà ai cũng có. Đó là

xuất phát điểm của cõi nhân sinh. Đó chính là chùm hoa vô ưu kỳ diệu của tâm hồn

con người.

Nhưng trong đời sống xô bồ này, có khi ta tự chôn vùi nó, có

khi ta lãng quên. Và có khi giống như hoa vô ưu, người ta không nghĩ là nó có tồn

tại. Nhưng em đã biết rằng, nếu chịu lắng nghe, chịu nhìn lại, chịu tìm kiếm,

chắc chắn ta sẽ tìm thấy nó, phải không em?

Chắc chắn ta sẽ tìm thấy một chùm hoa vô ưu trong tâm hồn mỗi

người ta quen biết. Và trong chính bản thân ta.

Yêu hơn một người?

Nếu bạn đã hỏi thì quan điểm của tôi là: hoàn toàn có thể. Tại

sao người ta có thể yêu cùng lúc mười hai đứa con (thậm chí vừa con nuôi lẫn

con ruột), yêu cùng lúc năm ông anh bà chị mà lại không thể yêu hai người đàn

ông hay đàn bà cùng lúc?

Việc khuyến cáo “chỉ nên yêu một người” cũng giống như khuyến

cáo “đang lái xe đừng nhìn cô gái đẹp bên kia đường” vậy. Nó góp phần giảm rủi

ro và ngăn cản tai nạn giao thông. Nhưng nếu bạn có đủ khả năng để vừa nhìn, vừa

lái xe, tôn trọng luật giao thông và không gây tai nạn cho người khác thì…

Tuy nhiên, cái thực tế mà ta nhìn thấy: một người đàn ông

quan hệ cùng lúc nhiều người phụ nữ, những ông chồng không chung thủy, những cô

gái phân vân giữa hai chàng trai… không đơn giản là những ví dụ của … yêu hơn một

người cùng lúc. Nó có thể là sự đam mê thể xác, toan tính bạc tiền, trò chơi

chinh phục…

Thôi được, tôi đồng ý là chúng ta chỉ nói đến tình yêu thuần

túy, vô vị lợi, hoàn toàn thuộc về cảm xúc. Có thể yêu hai người cùng lúc bằng

tình yêu thực sự không?

Nếu bạn đã hỏi thì quan điểm của tôi vẫn là: hoàn toàn có thể.

Tình yêu là điều rất khó lý giải. Người ta thường nói, tình

yêu không có biên giới. Điều đó đúng với tuổi tác, giai cấp, màu da, chủng tộc…

thậm chí đúng với cả… giới tính và đương nhiên, số lượng. Chuyện yêu cùng lúc

hai ba bốn năm hay sáu người gì đó là chuyện hoàn toàn mang tính cá nhân. Không

phải mối tình nào cũng kết thúc với lòng thù hận, bởi thế, không ít người phải

đối phó với tình trạng hình ảnh người yêu cũ chưa chịu vẫy tay chào mà hình ảnh

người yêu mới đã ào ào xông tới. Bạn hoàn toàn có thể giữ lấy hai hình ảnh đó

trong tim mình, người yêu của bạn cũng vậy. Dù sao trái tim cũng là thứ khó kiểm

soát và chẳng ai biết được ta giấu điều gì trong tim.

Nhưng, trong khi yêu bao nhiêu người cùng lúc luôn là bí mật

của riêng trái tim ta, thì việc tồn tại trong mối quan hệ yêu đương với hơn một

người cùng lúc lại không còn là vấn đề riêng tư nữa.

Mọi con người đều có quyền tự do lựa chọn và chịu trách nhiệm

với lựa chọn của mình. Điều tối quan trọng trong mọi mối quan hệ, giữa người với

người, đó là sự tôn trọng. Chúng ta phải tôn trọng quyền được biết và quyền được

lựa chọn của đối phương. Nếu bạn không thể (hay không muốn) chọn lựa thì bạn vẫn

phải trả cho người kia quyền chọn lựa của họ Thực tình, không mấy người kết án

trái tim đâu, người ta chỉ kết án những toan tính ích kỷ của cái đầu. Người ta

dễ thông cảm với một trái tim đa đoan, nhưng hiếm khi tha thứ cho sự lừa dối. Bởi

tình yêu thường không liên quan đến đạo đức, nhưng cách ứng xử với con người

thì có.

Tôi biết một người đàn ông có đến bốn bà vợ sống rất vui vẻ

với nhau. Bí quyết của ông là trước khi đến với ai, ông đều thành thật kể với họ,

rồi kể với các bà vợ của mình. Nếu tất cả đồng ý thì ông tiến tới. Nếu một

trong các bà từ chối thì ông không theo đuổi nữa. Đa số mọi người nể trọng ông

thay vì phê phán. Tuy nhiên, ít a