qua trước mặt mẹ. Nhớ lại quang cảnh Thằng Câm cầm đầu mấy đứa em xưng hùng xưng bá một thời, mẹ bật cười mỉa. Ngoài sân, Lai Đệ rửa tay hết lần này đến lần khác bằng xà phòng. Bọt xà phòng chảy đầy sân. Buổi chiều, Hàn Chim một tay che cổ họng, một tay che hạ bộ bước ra sân rồi ôm choàng lấy Lai Đệ. Lai Đệ ôm chặt cổ anh ta, cười khanh khách như hóa dại.

Sau đó, viên sĩ quan môi đỏ hồng, bê một hộp quà trên phủ tờ giấy hông điều, đến cùng Bí thư Khu ủy bước vào sân. Họ gọi, không có tiếng trả lời, Bí thư Khu ủy liền dẫn viên sĩ quan vào phòng mẹ.

- Chào bác! - Bí thư Khu ủy nói - Đây là Đại đội trưởng đại đội lựu pháo đến thăm đồng chí Tôn Bất Ngôn.

Đại đội trưởng Tống vẻ mặt áy náy, nói:

- Thưa bác, rất không phải với gia đình về chuyện xe của chúng tôi đụng phải đầu đồng chí Tôn Bất Ngôn?

Mẹ ngồi bật dậy, hỏi: - Chú nói gì cơ?

Đại đội trưởng Tống nói: - Xe chúng tôi... đương quá trơn... đã đụng phải đầu đồng chí Tôn Bất Ngôn, bị sưng lên một cục...

Mẹ khóc to:

- Về nhà, làm ầm lên một trận, chết rồi?

Đại đội trưởng Tống mặt trắng bệch: - Bác ơi, chúng tôi đã đạp phanh, nhưng đường trơn quá?...

Khi pháp y đến khám thi thể, chị Lai Đệ quần áo chỉnh tề, vai đeo một bọc nhỏ, nói với mẹ: - Mẹ, con đi đây chuyện phải như thế nào thì cứ phải như thế, không thể để các chú bộ đội bị oan.

Mẹ nói:

- Con nói với Tòa là xưa nay đã có qui định, với người đang mang thai thì đẻ xong mới...

Lai Đệ nói: - Con hiểu, chưa bao giờ con hiểu rõ mọi việc như lúc này!

Mẹ nói: - Mẹ sẽ nuôi đứa bé!

Lai Đệ nói:

- Mẹ ơi, vậy con không còn vương vấn gì nữa!

Chị bước ra sân, nói vọng vào chái đông: - Không cần khám nghiệm làm gì, chính tôi đập chết hắn, lúc đầu dập bằng ghế, sau đó bằng thanh gỗ chặn cửa, đó là lúc hắn đang bóp cổ Hàn Chim

Hàn Chim xách một xâu chim bước vào sân, nói:

- Chuyện gì thế này? Thằng cha vô tích sự đã chết rồi hả? Chính tôi dập chết hắn đấy!

Công an xích tay Hàn Chim và Lai Đệ dẫn đi. Năm tháng sau, một nữ công an đem đến nhà một đứa bé trai gầy gò như con mèo hen, và bảo mẹ rằng, ngày mai Lai Đệ sẽ bị hành quyết, gia đình có thể nhận xác, nếu không, sẽ đưa vào bệnh viện giải phẫu. Người nữ công an còn cho mẹ biết Hàn Chim bị xử tù chung thân, nơi thi hành án là bồn địa Talimu, cách Cao Mật hàng vạn dặm. Trước khi đưa đi, gia đình có thể đến thăm.

Kim Đồng vì làm gãy một cây con trong vườn trường, bị đuổi học. Sa Tảo Hoa phạm tội cắp vặt, bị đoàn kịch sa thải.

Mẹ nói:

- Chúng ta phải đi nhận xác Lai Đệ về! Sa Tảo Hoa nói:

- Ngoại ơi, dùng nhận làm gì!

Mẹ lắc đầu, nói:

- Nó chỉ phạm tội bị một phát đạn, không phạm tội trăm nhát dao phanh thây.

Hôm xử bắn Lai Đệ, có không dưới mười vạn người đến xem. Một chiếc xe tù chở Lai Đệ đến chân cầu Đoạn Hồn, kẻ đồng phạm là Hàn Chim cũng bị giải đến. Để phòng ngừa phạm nhân nói bậy, nhân viên thi hành án chụp lên miệng chị một dụng cụ đặc biệt để không nói được

Sau khi Lai Đệ bị hành quyết không lâu, gia đình Thượng Quan lại nhận được thông báo về Hàn Chim: Trên đường đi phát vãng, anh nhảy tàu, bị bánh xe nghiến thành hai đoạn.

Để khai khẩn cánh đồng hoang rộng hàng vạn mẫu ở vùng đông bắc Cao Mật, tất cả thanh niên nam nữ trấn Đại Lan đều trở thành công nhân nông nghiệp của nông trường quốc doanh Thuồng Luồng. Hôm phân công, Chủ nhiệm Văn phòng nông trường bộ hỏi tôi:

- Sở thích của cậu là gì?

Tôi bị đói đến nỗi tai ong ong như tiếng ve kêu, nghe không rõ ông ta hỏi. Ông ta nhe hàm răng có chiếc răng giữa bọc thép không gỉ, hỏi lại rất to:

- Biết làm nghề gì?

Tôi nhớ lại vừa rồi gặp cô giáo Hoắc Lệ Na đang gánh phân trên đường, cô từng khen tôi là thiên tài tiếng Nga. Vậy là tôi trả lời:

- Tôi giỏi tiếng Nga.

- Tiếng Nga? - Chủ nhiệm Văn phòng cười nhạt, nhếch mép khoe chiếc răng thép, mỉa mai: - Giỏi đến mức nào? Phiên dịch cho Khơrútsốp và Micôiăng được không? Dịch được thông cáo chung Hội đàm Trung-Xô không? Này chú, ở chỗ chúng ta, sinh viên học ở Liên Xô về đều đi gánh phân, tiếng Nga của cậu có giỏi hơn họ không?

Những thanh niên đang đợi phân công bật cười.

- Tôi hỏi, cậu ở nhà làm gì? Việc nào cậu làm giỏi hơn cả?

- Tôi biết chăn dê.

Ông ta nói:

- Đúng, vậy đó là sở trường? Tiếng Nga ư, tiếng Pháp ư, tiếng Anh tiếng Nhật tiếng ý ư, vô dụng tuốt - ông ta viết nguệch ngoạc mấy chữ, đưa cho tôi - Tìm đội trưởng Mã ở đội chăn nuôi, chị ấy sẽ phân công cụ thể.

Trên đường, một công nhân già bảo tôi, đội trưởng Mã tên là Mã Thụy Liên, vợ của giám đốc nông trường Lý Đỗ, tiếng tăm đang nổi như cồn. Khi tôi cầm mảnh giấy về nhận công tác ở đội, chị ta đang cho tiến hành một thí nghiệm động trời về lai giống. Trên bãi phối giống của đội có một con trâu cái, một con lừa cái, một con cừu cái, một con lợn nái, một con thỏ cái, tất cả đều đang động đực. Năm nhân viên, hai nam ba nữ, làm công việc phối giống, đều mặc áo choàng trắng, đeo khẩu trang chỉ hở đôi mắt, tay đeo găng cao su, dàn thành thế trận lặng lẽ chờ lệnh, công cụ dùng để thụ tinh lăm lăm trong tay. Mã Thụy Liên tóc ngắn rẽ ngôi lệch, không ra nam cũng chẳng ra nữ,