người viết không nói rõ ý nghĩa này mà lại chỉ đưa ra một chữ “cương” đầy bíẩn như thế? Quả thực, cách hiểu về hai chữ “cương thi” trên thực tế lạiquá mơ hồ. Đa số mọi người thường hiểu hai chữ “cương thi” trên ý nghĩasinh học thông thường của nó. Điều này được lý giải, ở người chết, máuhuyết đông lại liền trở nên căng cứng, hiện tượng này được gọi là “cương thi”. Trong sách cổ thường nhắc đến những chữ như “cương thi biêndã[2'>” hay “cương thi như ma[3'>”. Đó chỉ là một số dẫn chứng sách vởthường gặp. Với cách hiểu trên, ngoài những nhà nghiên cứu y học ra chắc hẳn chẳng ai có hứng thú đặc biệt để tìm hiểu sâu sắc về vấn đề này.Tuy nhiên, thứ xác chết được coi là hiệp nghĩa có lẽ ngay cả những nhànghiên cứu y học thực thụ cũng không dám đề cập sâu, đây chính là vấn đề mà chúng tôi muốn nói tới. Nhưng chính những xác chết cương cứng đượccoi là hiệp nghĩa nói tới ở đây cũng chỉ là một khái niệm mơ hồ, bảnthân nó bao hàm cả hai loại tính chất “dị vật” không đồng nhất.

[1'> Ý chỉ xác chết đã cương cứng.

[2'> Xác chết nơi hoang dã.

[3'> Xác chết bị tê liệt.

Chu Tác Nhân trong một bài viết về “những dị vật trong văn học nghệ thuật”cho rằng: “Những xác chết cương cứng được nói tới trong các tiểu thuyếtTrung Quốc, về cơ bản được chia làm hai loại. Một loại là xác chết chưaphân hủy. Đó là những xác người mới chết có thể cảm nhận được rõ ràngnguồn thực khí trên thi thể. Loại xác chết này vẫn thường tác oai, tácquái tìm cách dụ dỗ, lừa gạt những người đang còn sống, dẫn dắt họ tựtìm đến cái chết. Cho nên tính cách của loại xác chết này vô cùng hungdữ và độc ác. Một loại khác là những xác chết để lâu trong quan tàikhông được đem đi chôn, theo thời gian những thi thể ấy sẽ biến đổi,tính cách cũng trở nên tàn ác, xấu xa, là nhân tố tác động đến tìnhtrạng hạn hán kéo dài, và có khả năng cản trở trời sinh mưa. Nhưng ở một khía cạnh khác, trong các truyền thuyết còn ghi lại hình ảnh những thithể cương cứng xuất hiện trong những câu chuyện tình yêu cảm động, manglại một màu sắc ấm áp, tươi vui, gợi ấn tượng sâu sắc cho người theodõi. Hơn nữa, những câu chuyện về hồn ma trong đời sống văn hóa tâm linh của người Trung Quốc lại rất có ý nghĩa giáo dục, có tác dụng cảm hóatâm hồn con người. Thông qua nỗi sợ hãi, kinh hoàng, người đọc tự rút ra những bài học nhân sinh sâu sắc. Đó chính là một sự dụng tâm trong ngòi bút, cũng là một thành công của người viết. Trở lại vấn đề phân loạixác chết cương cứng làm hai loại, cơ bản cũng dựa trên nhiều căn cứ khác nhau. Trong Duyệt vi thảo đường bút ký, quyển mười có khẳng định:

Xác chết cương cứng có hai loại, một loại chỉ những thi thể mới chết, cònchưa mai táng bỗng nhiên nhảy lên vồ lấy người khác; loại thứ hai đãchôn cất được một thời gian nhưng thi thể chưa phân hủy, tự biến đổihình dáng trở thành loài ma quỷ kỳ quái, đêm đến thường đi lại khắp nơi, gặp người liền dọa dẫm, cướp bóc. Người ta thường nói: “Ma quỷ hànhsinh ra hạn hán ở khắp nơi.” Có lẽ chưa ai giải thích được điều này.

Thực ra “cương thi” được nhắc tới ở đây trước tiên là để chỉ những thi thểđã cương cứng sau khi chết được một thời gian. Tình trạng cứng đờ củaxác chết vốn dĩ là một hiện tượng sinh học hết sức tự nhiên. Nhưng điềuđáng nói ở đây là việc để cho lũ tà ma có cơ hội mượn chính những xácchết ấy mà tác oai tác quái, làm điều xằng bậy hại người. Tuy nhiên,điều may mắn là trong thời gian diễn ra tất cả những trò tác yêu tácquái lại hoàn toàn tách biệt và chẳng liên quan gì đến linh hồn củanhững xác chết đó. Cho nên, chủ nhân của những thi thể bị ma quỷ mượnhình khi còn sống có thể là một người rất lương thiện, thậm chí còn cóthể mang trên mình một thân phận cao quý. Sau khi lũ tà ma mượn xác chết ấy “giày vò, hành hạ” xong, nó lại thoát ra và thi thể trở lại nguyênvẹn là một người đứng đắn, ngay thẳng, thật thà. Những người thân tronggia đình và bạn bè trước đây vẫn ngày ngày tưởng nhớ, mặc niệm họ trongâm thầm, lặng lẽ, cảm động, hơn nữa họ còn viết lên những lời ai điếukhóc thương cho người đã khuất. Có thể nói chủ nhân của những thi thểđó, cũng như phần linh hồn của nó hoàn toàn không phải gánh chịu bất cứtrách nhiệm nào đối với những hậu quả nghiêm trọng mà thể xác bị tà mabiến đổi gây ra. Lũ ma quỷ kia làm những chuyện ác đạo, bất lương dĩnhiên không phải trên thi thể vốn có của anh ta mà là trên hình hài xácchết đã bị biến đổi.

Tuy nhiên, điều chủ yếu mà chúng tôi muốnnói ở đây chính là loại cương thi thứ hai. Điều mà chúng tôi muốn bàntới căn bản cũng dựa trên chính “những biến đổi của xác chết đã được mai táng lâu ngày mà chưa bị phân hủy”, và quan trọng là bàn tới những táchại, hay chính là tính nghiêm trọng của hiện tượng này. Loại xác chếtnày trong các câu chuyện ma quỷ và trong những công trình nghiên cứu hay trong quan niệm dân gian, người ta vẫn thường gọi chúng với cái tênngắn gọn là “cương” (ý chỉ xác chết đã cương cứng mà chưa thối rữa).Nhưng sau này còn xuất hiện thêm một số cách gọi khác như “mao cương”,“bạch cương”, và những thi thể vẫn càn quấy, làm hại con người cũng được xếp vào một loại