da xám. Người này khen mấy củ sắn kia ngon, trông vỏ sần sùi thế mới bùi, mới

bở. Người kia bảo, sắn không nên tham củ to, trông sần sùi thế chứ luộc ăn sậm

sật, nước mẹ gì. Ai đó gọi đích danh chú Hiển ơi chú Hiển, bỏ hộ chị cái củ ấy

ra đi, trông cái củ nó to thế kia là trồng lâu năm rồi, luộc ăn như củ chuối,

chứ chẳng có tý bột nào đâu. ơ, cái nhà bà này, cái gì to thì thích, củ sắn to

lại chê. Phải gió cái nhà chú, bảo bỏ ra là bỏ ra, lại còn cho cái củ sứt mẻ

khác vào làm gì. Không bỏ củ khác vào thì thiếu cân. Thôi, thiếu tý cũng được.

Mau mau còn đến nhà khác. Ấy ấy, phải cân đủ, dù nửa lạng cũng không được để

thiếu. Điền đứng cạnh cây đèn măng xông vội quay ra bảo Miền, cô nhìn cân cho

tinh, đánh nhau chia gạo chào nhau ăn cơm, không được cân thiếu, dù chỉ nửa

lạng cho nhà nào đấy nhá. Ông Liểu đang nhặt sắn cũng quay vào chỗ cân nói

trống không, một miếng khi đói bằng một gói khi no, cứ là phải cho công bằng.

Điền vừa gọi đến tên một nhà, thì nghe tiếng chị ta kêu giẫy lên, tay chỉ vào

đống sắn, ấy ấy, chú đừng cho củ sắn vỡ đôi vỡ ba kia vào thúng chị nữa, sắn vỡ

ra thế là ăn vào say chết đấy. Mọi người cũng nhao lên, vất ra, vất ra, cứ củ

nào vỡ to là vất ra, chứ đưa vào cân cho người ta, nhỡ ra là oan gia đấy. Sau

những lời nhao nhao ấy là sự trầm lắng đến rợn người. Không ai nói ra, nhưng

dường như ai cũng nghĩ đến cái chết thê thảm của vợ chồng, con cái nhà Nhương

bên Phương La, cái đận đói giáp hạt tháng ba năm nọ. Xã cũng đứng ra đi miền

ngược mua sắn về cho dân cứu đói. Mỗi nhà chỉ được mươi cân chứ có nhiều nhặn

gì. Thế mà ai đời, chỉ có mỗi mẻ sắn luộc chưa đầy cái nồi nấu ba bơ gạo, mà

hai vợ chồng với đứa con nhà Nhương ăn vào, bị ngộ độc không tài nào cứu nổi

nữa. Từ đấy ai cũng kinh. Hễ năm nào đói kém phải hò nhau đi miền ngược mua sắn

là y như rằng, lúc về chia sắn thể nào cũng diễn ra cảnh tranh giành củ lành củ

vỡ, cứ rối tinh rối mù cả lên.

Điền đang dán mắt

vào tờ danh sách, nghe chị kia kêu giẫy lên về tội củ sắn vỡ đôi vỡ ba Hiển vừa

vất vào thúng, liền quay ra bảo, anh Hiển đừng tiếc củ vỡ ấy nữa. Những củ vỡ

nhiều cứ vất hẳn ra ngoài kia cơ. Ông Hoạt, chị Miền vội bảo, vỡ thì chịu khó

gọt chỗ vỡ đi, chứ hễ củ nào vỡ là vất ra, nhỡ thiếu sắn chia thì sao. Ông Liểu

cũng bảo, phiên phiến thôi bà con ơi, vỡ to thì trả, vỡ bé cố gắng lấy, chứ

không, thiếu nhiều quá rồi lấy đâu mà chia cho những nhà lấy sau. Bấy giờ mọi

người mới chín bỏ làm mười, không kén cá chọn canh quá thể như lúc mới cân nữa.

Mấy người đến sau còn giục mọi người đứng xa ra, để cho mấy người đi mua sắn

về, với mấy vị ngoài cửa hàng nhặt sắn cho các hộ, rồi cân cho nó khách quan.

Các cụ xưa đã dạy, đánh nhau chia gạo chào nhau ăn cơm, cứ phải cho công bằng,

không sợ thiếu, chỉ sợ không công bằng các ông, các bà ạ! Điền quay nhìn mấy

ông bà mới xách thúng ra, đang đứng bên đống sắn nói cười hơ hớ. Cái sân trước

cửa hàng mua bán nằm sát đường trục xã, rộng đến cả sào, lát gạch chỉ, xây

tường bao hai bên, giữa để cái cổng rộng xe tải năm tấn ra vào dễ dàng, sát gần

hiên nhà chỉ đổ mỗi đống sắn với mắc bàn treo cân và Điền, ông Hoạt, chị Miền

cùng mấy người đứng nhặt sắn, cân sắn, còn lại cái sân chật những người là

người.

Điền đứng cân

sắn, nhìn người này vất củ bé ra nhặt củ to vào thúng nhà mình, nghe người nọ

ca cẩm với người kia rằng thúng sắn của mình đã nhiều củ nhỏ, lại còn bị cả

những củ sắn vỡ, mà cổ họng anh chỉ thấy nóng rát ràn ràn như có muối sát.

Không biết đến khi nào cái cảnh chia sắn háo hức, cập rập, nhốn nháo, giành

giật, quát mắng, gằn hắt, ca cẩm lẫn nhau mới khỏi diễn ra mỗi kỳ giáp hạt thế

này? Điền vừa cầm chiếc bút máy đánh dấu chữ thập ra cạnh họ tên từng hộ, trong

danh sách những nhà mua sắn, để khỏi nhầm lẫn nhà cân rồi với nhà chưa cân, vừa

miên man nghĩ đến những người ngày ngày gần gũi với mình, có thể nói từ sáng

tinh mơ đến tận chiều tà, không đi ra đến ngoài thì thôi, chứ đã đi, dù chỉ là

một bước, nửa bước cũng gặp những con người chân chất, cần mẫn, thật thà, giản

dị này. Vậy mà cả đời họ, không, từ đời ông, đời cha họ, có ước mơ gì cao xa

đâu, chỉ là mảnh ruộng cày cuốc, cấy trồng để có cái cho vào bụng no ngày hai

bữa. Có cái cho vào bụng no ngày hai bữa mới nói đến chuyện mái nhà, cây mít,

mảnh sân gạch phơi phong. Ôi chao, càng nghĩ càng rối.

Tối hôm nằm nói

chuyện với Cải, Điền định kể xong toàn bộ cái án kỷ luật đảng thì hỏi Cải một

câu, chỉ một câu thôi, rằng theo anh, ý kiến riêng của anh, cái việc tôi và chi

bộ Phương Trà giao ruộng cho xã viên chủ động làm, có thật là sai đến mức tôi

phải bị kỷ luật lưu đảng đến tận bày giờ không? Nhưng Điền chưa kịp hỏi, thì

cái đám đuổi trộm ngoài đầm sen đầu làng đã làm đút mạch câu chuyện của hai

người. Rồi bao nhiêu việc giời ơi ập đến, vừa thoát khỏi cái góc nhà hội trường

không khác trại giam, sau vụ trâu bò húc nhau ruồi muỗi chết ở đầu làng Phương

Lưu, lại sa ngay vào bát quái trận đồ của anh em ông Thuật, mà Điền phải nuốt

bồ hòn làm ngọt để nhất cử lưỡng ti