do mình đổ mồ hôi, nước mắt mà có.

Chiếc xe của bệnh viện huyện chở Cải đi an dưỡng rời quốc lộ mười, rẽ xuống Ninh Hải, xuôi đường mười bốn ra Đồ Sơn. Xe chạy khá êm. Cải có cảm giác chiếc xe chỉ hơi lắc lư như đưa võng, làm những ý nghĩ của anh chẳng những không bị đứt quãng, mà còn mỗi lúc một dầy thêm. Cậu lái xe, và cả Chu, Ang nữa, thấy Cải chăm chăm nhìn ra ngoài xe như cũng phần nào hiểu tâm trạng của anh. Nhất là bác sĩ Chu, người tối qua được chủ tịch Trường đích thân gọi điện thoại bảo, chú lên phòng anh ngay, anh có một việc chỉ giao cho chú làm anh mới yên tâm. Và bây giờ, nếu Trường biết Chu chỉ còn nửa giờ xe chạy nữa là hoàn thành nhiệm vụ Trường giao, đưa Cải tới nơi an dưỡng Đồ Sơn, chắc hẳn Trường yên tâm lắm lắm.

Bữa cơm tối ở nhà ông Mải xong đã lâu, mâm bát được bà cụ và cô con gái cất dọn từ bao giờ. Chỉ còn mỗi chiếc chiếu trải ngay lối cửa trong nhà bước ra, bà định guộn thì ông huơ tay bảo, cứ để đấy ngồi, vào trong nhà gió máy không có, nóng chết. Ông ngồi một góc chiếu, dáng hơi khom khom, lưng cúi xuống như nhìn ngắm cái gì trên cái điếu bát để trước mặt. Trông ông quắc thước, da dẻ hồng hào, có xương có thịt hơn cái dạo bão lốc xong khoác áo mưa lên huyện uỷ, bị Trường xua như xua gà. Con người ta kể cũng lạ, lo lắng, buồn phiền hay thanh thản, sướng vui không mấy ai không hiện ra trên nét mặt, trong cái nhìn, qua cử chỉ nói năng, đi đứng. Ông Mải ngồi, một chân như xếp bằng, một chân khuỳnh lên, cả hai bên ống quần nâu dài đều kéo đến đầu gối. Tính ông thế, dẫu nóng đến chết cũng không mặc quần đùi, cứ quần dài mặc thay đổi, khi cái quần bạc màu, lúc cái quần rung rúc một, hai miếng lật ở đầu gối, ở mông. Còn áo thì có đi đâu, chứ ở nhà mùa nóng chẳng mấy khi ông mặc. Như lúc này, ông ngồi cởi trần, quần xắn đến đầu gối, dáng thật thảnh thơi, thong thả chọc chọc cái thông điếu vào nõ, rồi chậm rãi vê vê mồi thuốc lào đặt vào nõ điếu. Bà xách ấm nước vối dưới bếp lên, định đế trên hiên nhà, nhưng ông quay lại bảo:

- Bà cứ để ấm nước xuống đây, rồi vào cái bàn trong nhà cầm ra cho tôi mượn mấy cái bát vẫn uống nước.

Bà vợ thấy hơi khác mọi tối, ông chồng có ngồi đến đêm cũng chỉ một cái bát ông vẫn uống, và một cái bà hoặc đứa nào uống nữa thì tuỳ, chứ sao lại cầm những mấy cái bát uống nước. Bà vội hỏi:

- Tối nay họp hành gì ở đây, hả ông?

- Họp gì đâu. Mà sao bà hỏi kỹ thế. Tôi bảo lấy mấy cái bát thì bà cứ lấy. Nghe giọng ông như có nỗi niềm uẩn khúc trong lòng. Bà không nói gì nữa, vào cái bàn trong nhà bê cả cái khay gỗ có đàn bát chuyên để mùa nóng nực uống nước vối ủ lá chi chi, ra đặt vào giữa cái chiếu trải ngoài sân cho ông.

Nhưng đúng là ông Mải đang có nỗi niềm uẩn khúc trong lòng. Như mọi khi, ông Mải có thể ra thẳng nhà bí thư Sa ngoài Phương La hỏi xem thực hư ra sao. Nhưng ông Sa, từ ngày mổ dạ dầy tưởng chết, không điều hành công việc đảng uỷ nữa, giao cả lại cho Thuật, quyền bí thư kiêm chủ tịch uỷ ban xã. Mà Thuật với ông Mải như mặt giăng mặt giời, chẳng đời nào ông lại chịu cái nước lép, dẫn thân đến tận nhà Thuật, vả lại, Thuật bây giờ có còn ra Thuật, quyền bí thư đảng uỷ kiêm chủ tịch xã nữa đâu mà hỏi.

Phải rồi, Thuật bây giờ có còn ra Thuật nữa đâu, hay ít ra cũng gần như thế.

Sau sự cố sập hành lang trường học xã làm thằng Lâm, con thứ

ba vợ chồng Lận, cháu gọi Thuật, về đằng nào cũng được, bác ruột, bố nuôi, đều

được cả. Thế nên, ngay từ khi thầy phó hiệu trưởng, em về đằng vợ của Thuật,

chạy đến báo tin một cháu bị rầm xà rơi vào nặng lắm, thì Phượng, vợ Thuật, như

có linh tính, vội kêu lên: “Có phải thằng Lâm, học lớp cô Loan không?”. Bởi từ

mấy năm nay, tuy thằng Lâm chưa về ở với vợ chồng ông bác giàu của cải lại

nghèo con cái, vợ chồng Thuật cũng gần như góp gạo nuôi con chung với vợ chồng

Lận. Biết vợ chồng Lận thóc gạo không túng chỉ túng tiền, mà tiền thì ai chứ

nhà Thuật cũng không đến nỗi thiếu, Thuật bảo Hoan, vợ Lận, bên này đông trẻ

mỏ, vui anh vui em, cháu nó chưa chịu sang ở bên tôi. Thôi thì cứ để nó ở bên

này, tháng tháng anh bảo chị dâu đưa ít tiền cho thím tiêu pha cho tiện, chứ

thóc lúa gánh đi gánh lại ky cách. Bác tính thế là phải. Vợ chồng em đông con,

lớn bé cả thảy năm đứa, còn vợ chồng bác lại hiếm con, đẻ mấy bận chỉ được hai

đứa con gái. Cho cháu nó làm con nuôi bên bác cho có người đi lại. Mới lại, sau

này hai bác có già cả, ốm đau nằm đấy cũng còn có đứa nó cơm bưng nước rót. Chứ

con gái rồi nó đi lấy chồng, về nhà chồng, chứ mấy đứa còn quay lại nuôi dưỡng

được bố mẹ đẻ.

Vậy mà hành lang dẫy nhà hai tầng trường học xã sập vào đứa

nào không vào, lại vào đúng thằng Lâm, khác nào gậy ông đập lưng ông còn gì

nữa. Thật quả báo nhỡn tiền.

Thế nên, sau cái chết của thằng Lâm ít lâu, Thuật bỗng giở

chứng, điên không ra điên, dại không ra dại, mà khùng cũng chẳng ra khùng.

Người trông thì không sao, vẫn cái dáng đầm đậm thấp lùn, tạng người ngày xưa

các cụ bảo khôn bé người lại, còn ngày nay bảo người lùn là thông minh. Thông

minh đâu chưa thấy, chỉ thấy trông người thì không sao, nhưng trong