kiếm linh đồng Đạt Lai

thứ 5.”)

[6'> Yonten Gyatso (Vân Đan Gia Mục Thố, 1589-1616): Đạt Lai Lạt Ma thứ 4.

[7'> Tu viện Drepung (Triết Bạng): nằm cách ngoại ô Lhasa khoảng 7km về phía tây, xây năm 1416, vốn là nơi cư ngụ của các vị Đạt Lai Lạt Ma trước

khi Đạt Lai thứ 5 xây lại cung Potala. Tại đây còn có trường đại học

Phật giáo, có lúc số tăng sĩ tu học lên đến cả 10.000 người.

[8'>

Tsangpa (Tạng Ba) là một triều đại thống trị phần lớn Tây Tạng từ năm

1565 đến 1642. Khan (Hãn) trong tiếng Mông Cổ là một tước hiệu có nhiều

nghĩa, ban đầu có nghĩa là thủ lĩnh một bộ tộc, đôi khi cũng có thể dịch là vua, hoàng đế. Phuntsok Namgyal là vị vua Tsangpa cai trị trong

khoảng thời gian 1603-1620.

[9'> Ban Thiền Lạt Ma (Panchen Lama):

chức vị cao thứ hai trong phái Gelug sau Đạt Lai Lạt Ma. “Ban Thiền”

nghĩa là “Đại học giả”. Danh hiệu này do Đạt Lai Lạt Ma thứ 5 tặng cho

thầy mình là Lobsang Chökyi Gyaltsen, trụ trì tu viện Tashinlhunpo trong thế kỷ XVII. Ban Thiền Lạt Ma được xem là hóa thân của Phật A-di-đà, và cũng được xem là một dòng tái sinh.

[10'> Lobsang Chökyi Gyaltsen (La Tang Khướt Cát Kiên Tán, 1570-1662): Ban Thiền Lạt Ma thứ 4.

Đúng vậy, sau khi Yonten Gyatso qua đời, theo quy củ của Phái Gelug, phải

tìm kiếm linh đồng chuyển thế. Người sinh trưởng ở miền đất này, đều là

tín đồ của Phật Đà, tín đồ của vận mệnh, họ tin tưởng con người có ba

kiếp, chết rồi sẽ chuyển thế luân hồi, tái tục duyên chưa hết của kiếp

trước. Một người bắt đầu từ khi sinh ra, lúc ngây ngô chưa biết sự đời,

đã phải gánh vác trách nhiệm và nợ nần, vinh nhục và giàu nghèo của kiếp trước. Chúng ta cho rằng có thể sửa đổi số mệnh, hóa ra là không thể từ bỏ, do đó luôn cảm thấy bản thân phải sống thân bất do kỷ. Có lẽ bạn

chỉ muốn làm một người dân bình thường, lại cứ sinh vào nhà vua chúa. Có lẽ bạn muốn thống trị thiên hạ, trở thành bá chủ hô mưa gọi gió, nhưng

lại lưu lạc thành tên giặc cỏ lỗ mãng.

Cuộc đời đã được

định sẵn, bạn và tôi đều không thể chọn lựa, chẳng muốn nước chảy bèo

trôi, rốt cuộc vẫn phải mặc cho vận mệnh sắp đặt. Ngawang Lobsang

Gyatso[11'> là Đạt Lai Lạt Ma thứ 5. Năm 1617, Ngawang Lobsang Gyatso

sinh ra ở huyện Qonggyai, Lhoka, Tiền Tạng[12'>, thuộc gia tộc

Qonggyaipa. Gia đình Ngài là địa chủ phong kiến ở Lhoka, cũng là quý tộc dưới trướng chính quyền Phagmodrupa[13'>. Một con em quý tộc vừa sinh ra đã được đội lên vầng hào quang hoa lệ, vốn cho rằng đời này sẽ giữ

nghiệp nhà giàu có, cưới vợ sinh con, sống cuộc sống sung túc mà tầm

thường. Nhưng Đức Phật đã trao cho Ngài sứ mệnh lớn hơn, khi Ban Thiền

thứ 4 Lobsang Chökyi Gyaltsen nhận định Ngài là Đạt Lai thứ 5, cuộc đời

của Lobsang Gyatso liền có biến đổi trời long đất lở.

[11'>

Ngawang Lobsang Gyatso (A Vượng La Bốc Tạng Gia Mục Thố, 1617-1682): Đạt Lai Lạt Ma thứ 5, và có lẽ là vị nổi danh nhất, được người Tạng tôn

trọng gọi là “Đại sư thứ năm”. Ngài là vị Đạt Lai đầu tiên khởi xướng

chế độ “chính quyền tăng lữ”, nắm giữ quyền cai trị Tây Tạng. Kể từ đó,

Đạt Lai Lạt Ma là người lãnh đạo tinh thần tôn giáo cũng như chính trị

tại Tây Tạng.

[12'> Qonggyai (Quỳnh Kết) là một huyện của địa khu

Lhoka (Sơn Nam), khu tự trị Tây Tạng, Trung Quốc. Địa khu Lhoka nằm ở

đông nam Tây Tạng, trung và hạ phần của thung lũng sông Yarlung Tsangpo, được coi là vùng đất khai sinh của văn minh Tây Tạng. Nó có ranh giới

với Lhasa ở phía bắc, Nyingchi ở phía đông, Shigatse ở phía tây, có biên giới quốc tế với Ấn Độ và Bhutan ở phía nam. Thủ phủ là trấn Tsetang,

cách Lhasa 183km.

Tiền Tạng: gồm Lhasa và địa khu Lhoka.

Ngài rốt cuộc không phải là người phàm, thiên tư thông minh, dĩnh ngộ, tài

năng kiến thức xuất chúng, sáu tuổi được đón vào tu viện Drepung phụng

dưỡng, tiếp nhận nền giáo dục đặc biệt. Trong lịch sử Phật giáo Tạng

truyền, Đạt Lai thứ 5 Lobsang Gyatso là một nhân vật vô cùng quan trọng, Ngài bình định chiến loạn, xây lại cung Potala, xác lập địa vị thống

trị của phái Gelug ở Tây Tạng. Một nhân vật mưu lược kiệt xuất, một vị

anh hùng kiến công lập nghiệp, được muôn người thành kính quỳ bái, đồng

thời cũng trải qua thử thách của khói lửa chiến trường. Chúng ta dường

như nhìn thấy một người cầm lái, không sợ mưa gió, cầm vững tay lái

ngược bao sóng cả, cuối cùng đến được bờ bên kia đầy hoa sen.

Lúc đó Tây Tạng là thời đại thống trị của chính quyền địa phương Karma[13'>, do Đệ Ba[14'> quản lý chính sự, phái Karma Kagyu[15'> và Tsangpa Khan áp

dụng chính sách áp bức tàn phá đối với Hoàng Giáo. Khoảng năm 1630,

chính quyền Tsangpa Khan lợi dụng cơ hội các thế lực địa phương tranh

chấp nội bộ, thừa cơ phát động một cuộc đấu tranh chống Hoàng Giáo,

khiến Đạt Lai thứ 5 tránh về Lhoka. Lúc đó Hoàng Giáo ở Tây Tạng và vùng Kham[16'> Thanh Hải, thậm chỉ ở nhiều nơi thuộc Mông Cổ đều rất được

đông đảo nhân dân ủng hộ. Sau một thời gian trù hoạch, Đạt Lai thứ 5 và

Ban Thiền thứ 4 thượng nghị, cử người đến Thanh Hải bí mật triệu Gushi

Khan[17'> dẫn binh tiến vào Tây Tạng. Do đó mới lật đổ nền thống trị của

chính quyền địa phương