quá cũng không đúng, hai giới âm dương đều phạm phải chủnghĩa quan liêu, chỉ khổ cho những linh hồn chẳng phải sống mà cũngchẳng phải chết, bị mắc kẹt ở giữa hai thế giới này.
Nếu có người cho rằng ma quỷ có thể được tự do tự tại tại chốn âm ti, giống nhưnhững vị tiên bay lượn trên bầu trời, vậy thì người đó đã quá ngây thơrồi. Hóa ra thần Thành Hoàng lại có trách nhiệm thu nhận những u hồn vànhững hồn ma lang thang không được ghi tên vào danh sách ma, coi họ lànhững kẻ lưu manh mù quáng, sợ họ sẽ gây chuyện khi đêm về, vì vậy cầngiam họ lại. Chương Nguyễn Công Minh trong Di kiên chi đinh, quyển ba có một hồn ma đáng thương than thở rằng:
Ta xuống cõi âm từ lâu,nhưng do tuổi thọ của ta chưa hết, âm ti dứt khoát không chấp nhận,nhưng sau bị Thành Hoàng bắt giữ, ban ngày ta có thể ra ngoài, nhưng ban đêm lại nhốt trong chiếc giếng cạn ở Ngô Sơn. Những người giống như ta ở đô thành rất nhiều, mỗi khi hoàng hôn buông xuống, tất cả những ngườithắt dây buộc lưng vàng trên đường, đầu và người cúi thấp xuống đất màđi, đó chính là những người như ta.
Vào thời Nam Tống, miếu Thành Hoàng tại Hàng Châu được xây dựng trên núi Kim Địa ở phía nam núi NgôSơn, hiện nay miếu Thành Hoàng mới được tu sửa lại ở trên đỉnh núi NgôSơn, chắc cách ngôi miếu cũ không xa, có điều không biết chiếc giếng cạn đó nằm ở nơi nào[8'>. Hoàng hôn là thời điểm những hồn ma này được “hítthở không khí trong lành”, “thắt dây buộc lưng vàng” có lẽ là để đánhdấu quỷ xấu, “cúi đầu, người rạp xuống đất để đi” chính là chỉ loại “cắp đuôi làm người” của dương thế.
[8'> Dưới núi Ngô Sơn còn có mộtchiếc giếng có nước, chiếc giếng này cũng rất nổi tiếng. Trong quyểnTiền thị tư chí của Tiền Thế Chiêu, người thời Nam Tống đã đặc biệt nhắc tới chiếc giếng này, nói rằng bên trong có một hồn ma trượt chân rơixuống, nó thường xuyên lôi người xuống đó, cuối cùng người ta lấy mộtkhối đá lớn chèn miệng giếng lại.
Những linh hồn lang thang vốnchưa đến lúc chết mà đã phải chết, họ không có suất hộ khẩu tại âm ti.Cách giải quyết cuối cùng chỉ có thể là đợi ngày dương thọ của mình kếtthúc, lúc đó Diêm phủ mới cho phép họ đăng ký hộ khẩu. Nếu thời gian chờ đợi quá dài, họ chỉ có thể nhờ bạn bè, người thân hoặc những người tốtbụng trên dương gian chuẩn bị một bữa cơm chay tế cúng, giúp linh hồn họ được siêu độ nơi âm giới, có thể nói đây như việc đi cửa sau, tìm quanhệ cới các quan ở âm giới, để thời gian chờ đợi được rút ngắn. Nhưngtrong chương Mao liệt âm ngục, quyển mười chín, cuốn Di Kiên giáp chílại có chút mâu thuẫn với cách nói trên. Chương này nói rằng, những linh hồn lang thang không thể hưởng công đức từ những người ở dương gian:“Vốn dĩ chưa phải chết nên không đăng ký được hộ khẩu ở chốn âm ti, muốn nhờ người trên dương thế giúp đỡ để được nhận phúc lợi từ cõi âm, đó là điều không thể.” Những quan điểm này tuy có khác nhau, nhưng thống nhất với nhau khi nói những linh hồn lang thang không có hộ khẩu dưới âm phủ và không có những ngày tháng êm đẹp dưới đó. Đến sau đời Nguyên - Minh, người ta quyết định lập ra “thành oan hồn” ở dưới âm phủ, coi như giúpnhững linh hồn lang thang tìm thấy một nơi không thể nói là tốt đẹp đểtrú mình.
Nói về thành oan hồn, ở đây tôi cần làm rõ một chút,coi như bổ sung cho “m sơn bát cảnh”, cũng coi như tạm thời đưa “điệnDiêm Vương” làm cảnh thứ mười dành cho những người yêu thích “Thậptoàn”, đồng thời cũng là vì, người ta luôn cho rằng ở đó chỉ chấp nhậnnhững linh hồn chết oan, nhưng suy nghĩ này thực sự không chính xác.
Từ “thành oan hồn” có lẽ có nguồn gốc từ dân gian, tất nhiên những bậcquan lại sẽ không dùng nó, vì thế nó xuất hiện nhiều trong các cuốn tiểu thuyết hay ca kịch, mà sớm nhất là xuất hiện trong các điệu hò. Nói vềtên và ý nghĩa của nó, thành oan hồn là trại tập trung dành cho nhữngngười chết oan phải xuống âm phủ. Nhưng tổng hợp tất cả những tài liệucó liên quan thì sự thực lại không hoàn toàn như vậy. Tất cả những linhhồn có dương thọ chưa hết, bao gồm chết vì hình, chết trận, chết bờ bụi, chết vì gặp phải thầy lang dởm, cho đến những người chết vì tình cũngđều được vào thành oan hồn. Hơn nữa hãy xem một vài ví dụ sau:
Trong vở tạp kịch thời Nguyên Mạnh nương đạo cốt, Dương lệnh công đâm vào bia Lý Lăng mà chết, linh hồn của ông bị đưa vào thành oan hồn. Trong Tâydu ký, tập mười, Lý Thế Dân đến cõi âm, “đi qua sông Nại, huyết bồn khổgiới, rồi lại đến thành oan hồn”, nhìn thấy một đám hồn ma mất tay mấtchân, hoặc có tay chân mà không có đầu, tất cả đều là hồn ma của nhữngtên giặc cỏ và những người chết trận. Trong chương Thẩm Tiểu Hà tươnghội xuất sư biểu trong Dụ thế minh ngôn, Thẩm Cổn, Thẩm Bảo chịu đựngkhông nổi, cả hai chết dưới cán roi, đây là chết do bị dùng hình, đươngnhiên cũng thuộc loại gánh oan mà chết. Còn trong Viết tiếp Kim Bình Mai của Đinh Nhiêu Cang viết sau khi Phan Kim Liên bị Võ Tòng giết, linhhồn của ả được đưa đến khu thắt cổ tại thành oan hồn, sự việc này khôngthể coi là quá oan uổng được. Tiểu thuyết Đều là do ảo giác, chương mộtcó kể, vụ vỡ đê tại sông Vô Triều dìm chết vô số dân thư
