n tới những vụ án trên sông nước, chonên những linh hồn ấy nếu chưa được siêu thoát chẳng khác gì lũ thổ phỉchuyên gieo tội ác, hãm hại người vô tội. Trong Di kiên giáp chí, cuốnbốn Tưởng Bảo vong mẫu của Hồng Mại thời Nam Tống có đoạn kể lại mộtcách súc tích, khúc triết và đầy sống động về vấn đề này:

PhácTưởng Bảo một mình một ngựa rong ruổi về quê, đang chìm đắm trong cảnhsắc thôn dã giữa đem khuya tĩnh mịch, bỗng từ phía sau đi tới một giainhân khoác trên mình bộ xiêm y trắng toát, cùng song hành đi tới bếnnước trước mặt. Giai nhân mời mọc chàng cùng tắm tiên, nàng cầm vạt áonhẹ nhàng cởi ra, rồi từ từ ngâm mình xuống nước. Bất chợt vang một lêntiếng gọi mơ hồ, ban đầu chỉ là những âm thanh vọng lại từ xa nghe không rõ, sau rõ dần, nghe ai oán như lời khóc mẹ. Trong lời than khóc có hàm ý răn đe: “Đồng hành giả phi hảo nhân, thiết bất khả dữ dục [10” Lờinói vừa dứt, Phác Tưởng Bảo vội vã lội vào bờ, phi ngựa chạy thẳng đếnnhà dân gần đó. Khi trấn tĩnh ngoái đầu nhìn lại chỉ còn thấy chiếc áotrắng phất phơ, mập mờ rồi biến mất.

[10'> Có nghĩa là: Người đi cùng không phải là người tốt, tuyệt đối không nên tắm chung.

Câu chuyện nhằm đưa ra bài học đề cao cảnh giác, ý nghĩa của bài học nàykhông chỉ có tác dụng đối với nhân dân sống ở những vùng sông nước, màsuy rộng ra ở những nơi như tụ điểm cờ bạc, lầu xanh cũng có hiện tượng“ma đưa lối, quỷ dẫn đường” dưới nhiều dạng thức khác nhau. Như vậy cóthể nói, tác dụng giáo dục của những câu chuyện ma quỷ là thiên biến vạn hóa, có thể áp dụng vào nhiều trường hợp khác nhau trong cuộc sống, tuy chưa thật đầy đủ nhưng cũng có thể bổ sung một cách phong phú và cụ thể hơn cho tư tưởng “thần giáo” theo quan niệm của dân gian.

TrongTử bất ngữ của Viên Mai, cuốn ba, Thủy tiên điện có đoạn viết: Một chàng thư sinh, trên đường vào kinh hưởng bổng lộc vua ban, tình cờ gặp mộtngười áo đen, người này đã dùng hết lời ngon tiếng ngọt dụ dỗ chàng theo nàng ta xuống “Điện Thủy tiên” dạo chơi vãn cảnh. Khi cánh cửa sơn sonthiếp vàng mở ra, từ phía tây hồ nổi lên một cung điện uy nghi lộng lẫy, bên trong xuất hiện vô số các cung nữ với xiêm y lộng lẫy đang say sưatrong lời ca điệu múa. Người áo đen chỉ tay và nói: “Kia là chốn bồnglai tiên cảnh, chàng hãy cùng ta ở lại đây ngắm nhìn các mỹ nữ, thưởngnhạc họa thơ, cuộc sống như vậy chẳng phải vui vẻ lắm sao?” Câu chuyệnnày còn ngụ ý một lời khuyên sâu sắc gửi tới các bạn thanh niên trẻ tuổi không nên ham mê quá đà vào những trò ăn chơi nơi vũ trường, quán xá.Với ý nghĩa đó, câu chuyện đã vượt qua cả giới hạn bó hẹp của phạm vi“kể chuyện ma quỷ” mà vươn ra tầm xã hội, mang đến những bài học giáodục thiết thực nhất. Những câu chuyện ma quỷ được ghi chép lại trong Hữu đài tiên quán bút ký có sử dụng rất nhiều yếu tố huyền ảo nhằm huyễnhoặc con người, chẳng khác nào dùng tấm màn che nhiều màu sắc che khuấttầm nhìn của người khác, khiến họ không thể thấy được lối đi mà chỉ còncách men theo những thanh vịn lan can chới với để qua cầu.

Từnhững hành vi ma quỷ đó, có thể thấy đây đều là những âm mưu xấu xa nhằm hãm hại người khác để chuộc lợi về mình, vì thế cả “giang trành” và “hổ trành[11'>” đều chẳng kém gì lũ lừa gạt, đê hèn, bỉ ổi, xấu xa… chúngđôi khi còn giống nhau ở ngay thủ đoạn và hành vi hại người. Như trongTùng song mộng ngữ của Trương Hãn đã ghi lại trường hợp hai thư sinh bịchết đuối trên sông. Để mình có thể được đầu thai luân hồi vào kiếpkhác, họ đành phải hóa thành hai kiều nữ chốn “thanh y” hòng dụ dỗ những chàng thư sinh tuấn tú đồng môn của mình. Cho nên, điều bị coi là “íchkỷ” ở đây thực chất lại là những mong muốn chính đáng, không có sự lựachọn nào khác buộc họ phải sử dụng những thủ đoạn tàn ác đẫm máu, đó chỉ là sự lựa chọn bất đắc dĩ của những hồn ma khát khao được luân hồichuyển kiếp mà không còn cách nào. Thành thử suốt khoảng thời gian mấychục năm về trước, một loạt những quy định nghiêm ngặt về “bạch phân chi ngũ” hóa ra đều là mong tìm được người thế mạng. Tuy nhiên, trong thờiđiểm đó cũng xuất hiện những hồn ma cao thượng, chịu chấp nhận số kiếplưu đày khổ ải mà không cần thế thân. Câu chuyện của Vương Lục Langtrong Liêu trai chí dị chắc hẳn đã quá quen thuộc với mọi người, vìthương tình Vương Lục Lang mà Thiên đế đã ban cái chết cho một cô gáilàm oan hồn thế thân cho chàng ta, nhưng thật không ngờ sau bao ngàytháng trông mong có một vận may để đầu thai, siêu thoát, vậy mà đến lúccần đưa ra quyết định, anh ta lại lựa chọn chấp nhận mãi mãi làm oan hồn lênh đênh chìm nổi trên mặt nước mà nhường lại cơ hội sống sót chongười con gái vô tội kia. (Câu chuyện này về sau còn được dùng để nóitới quan điểm về sự báo ứng ở đời, nhưng khi đưa vào “cảm ứng thiên bàng chứng” lại dùng để nói tới những điều tốt đẹp trong cuộc sống). Một vídụ khác trong Hữu đài tiên quán bút ký, cuốn sáu, có kể lại câu chuyệnvề một người chẳng may sa chân xuống nước mà chết đuối, mặc dù khônggiống hành động của Vương Lục Lang, nhưng nhân cách của anh ta cũng được xem là cao thượng, vì bắt đầu từ giây phút anh ta lìa khỏi thế gian vàchìm d