bọn canh gác) thấy chỗ nào có ánh sáng là sẽ mò tới...

Cho đến khi chị Hai sinh thằng Cò thì tai họa

lại bay đến trong gia đình đôi vợ chồng nghèo. Những tên tề địa chủ thấy chị

Hai xinh đẹp, liền lập mưu phao vu cho chồng chị làm cộng sản để định bắt anh

đầy đi chết rục xương ở Côn Đảo, hòng chiếm đoạt ngươi đàn bà lam lũ nhưng có

nhan sắc và duyên dáng kia. May thay anh Hai đã phát hiện kịp, vội vàng thủ

tiêu hết tang vật chúng định gán ghép, rồi bồng con dắt vợ xuống thuyền đang

đêm trốn đi...

- Vào rừng ở thôi? Chị Hai lau nước mắt, quả

quyết bảo chồng như vậy.

Một chiếc thuyền nát, một con dao rựa, một

con chó gầy gò ngồi bên mẻ lửa hun khói đuổi muỗi, đuổi bọ mắt trước mũi

thuyền, người nông dân cùng đường này chèo đưa vợ con và mấy giạ lúa ăn, lúa

giống cuối cùng, mỗi ngày một đi sâu vào rừng rậm.

Hai vợ chồng che một túp lều bên cây tràm độc

chiếc, để lấy nơi làm phương hướng tìm về. Và họ ra sức khai phá... Họ làm đủ

các thứ nghề để sinh sống qua ngày. Từ giữa chỗ ướt mù sương lam chướng khí,

chung quanh chỉ còn nghe tiếng vượn hú, tiếng beo gầm, dù phải chịu đựng không

biết bao gian nan cơ cực, nhưng cuộc sống của họ thảnh thơi dễ chịu hơn lúc còn

chung đụng với những con người đã cầm vận mệnh họ trong tay trước kia.

Như thế đó? Sức khỏe của một người đàn ông

thật thà chỉ biết nai lưng ra làm lụng, và sắc đẹp của một người đàn bà nghèo

chung trinh là mối bất hạnh đã dắt tai họa vào cái gia đình cố nông này. Chồng

thì bị bóc lột đến cùng kiệt sức lực, vợ thì luôn bị đe dọa cưỡng bức. Còn bọn

ăn trắng mặc trơn, không làm gì động đến móng tay, thì vẫn mâm cao cỗ đầy, lên

xe xuống ngựa, muốn cho ai sống thì sống, muốn bắt ai chết thì chết? Sao trời

nỡ bất công làm vậy?

Đó là câu chuyện về nguồn gốc gia đình của

ông Hai bà Hai - gia đình bố mẹ nuôi tôi - mà tôi được biết qua nhiều lần kể

của bà mỗi lúc bà kể một quãng, có khi không ra đầu ra đũa gì, có khi đoạn

trước nói thành đoạn sau. Cả không gian và thời gian lẫn lộn đã chìm vào lớp sương

mù ký ức trong những năm cơ cực đầu tắt mặt tối, lần lần được bà khơi dậy, mỗi

lúc lại hiện lên rõ nét trước mắt tôi.

Cuộc sống chung quanh tôi giờ đây đã khác xa

với những bài học ở nhà trường đế quốc trước kia biết bao. Con ở đây với tía?

Tía má nghèo lắm, chẳng có gì đâu.

- Nhưng con cứ tin rằng cuộc sống của con

không đến nỗi như cuộc đời đau khổ của tía má ngày xưa! - má nuôi tôi một hôm

đã bùi ngùi cầm tay tôi nói như vậy.

Tôi đẩy má nuôi tôi ra, nước mắt chảy giàn

giụa mà không biết rằng mình đang khóc. Tôi bảo bà:

- Đánh chết cha thằng Tây và bọn chủ điền kia

thì hết khổ thôi. Bây giờ không phải như ngày xưa nữa... Bây giờ mình đã độc

lập rồi, má không biết à. Má đừng ngồi đây gọi trời. Trời làm gì có mà gọi.

Má nuôi tôi ngả người ra sau, nhìn tôi bằng

cặp mắt vừa ngạc nhiên vừa có phần lo sợ cho tôi. Nhưng rồi bà cũng mỉm cười,

gật gật đầu. Không biết bà có hiểu ý tôi muốn nói gì không? Mà bà làm sao hiểu

được, vì chính tôi cũng chưa nói ra được một cách rành rọt những ý nghĩ sôi sục

vừa mới thành hình trong đầu óc thơ bé của tôi kia?

Má nuôi tôi đưa tay lau một giọt nước mắt còn

đọng trên má tôi. Lần đầu tiên, tôi nhìn thấy giọt lệ mình long lanh trong

suốt, lăn rơi trong bàn tay nhăn nheo của một bà lão nghèo đã cúi đầu gánh chịu

không biết bao nhiêu nỗi bất hạnh gần suốt cả đời người. Có phải giọt nước mắt

nào cũng là biểu hiện của ủy mị và hèn yếu đâu.

Má nuôi tôi là một người

thuộc khá nhiều chuyện cổ tích và biết hầu hết mọi cung cách làm ăn của những

người nông dân nghèo ở khắp mọi vùng Nam Bộ. Có điều là trong tất cả những mẩu

chuyện bà kể, chuyện nào cũng pha đượm ít nhiều tính chất thần bí, và bà tin

tưởng một cách ngây thơ ở "mệnh trời". Dù vậy tôi cũng thích nghe,

thích gợi cho má nuôi tôi kể để tôi nghe say mê...

Thằng Cò còn giống mẹ ở chỗ hay mê tín dị

đoan. Nó là một đứa chúa sợ ma! Bao

giờ nghe kể chuyện trong lúc ban đêm, mặc dù đã lớn tuồng như vậy mà lúc nào nó

cũng nhảy vào lòng má, ngồi rụt lại như một đứa trẻ con.

Tía

nuôi tôi hiền lành, ít nói. Ông thường ngồi lặng lẽ đánh những sợi dây gai hoặc

giũa lưỡi câu, miệng không rời cái tẩu thuốc lá hình thù kỳ dị làm bằng một gốc

ớt hiểm rừng.

Má

nuôi tôi kể cho chúng tôi nghe đủ thứ chuyện. Từ những chuyện "Cá bống hai

hang, cá trê hai ngạnh, tôm càng hai râu "rất ngây ngô, trẻ con, sang

chuyện săn nai, săn khỉ qua rừng, qua chuyện cuộc đời chú Võ Tòng - con người

kỳ dị mà tôi đã được gặp một đêm tối ở bờ sông - đến chuyện ma cá sấu, ma cọp,

ma nam... mà người nghe yếu bóng vía, dù là người lớn đi nữa, cũng không dám bước

ra xa nhà đi đái. Dáng như chuyện nào thằng Cò cũng đã nghe mẹ kể rồi. Nó chẳng

chú ý mấy, chỉ hong hóng, chực nghe bà quên mất một đoạn nào đó, thì lập tức

chen vào bổ sung ngay, rồi lại nheo mắt nhìn tôi như muốn nói: "thấy chưa,

má tao còn không nhớ bằng tao vì mày ở chợ vô đây, rồi còn phải học tao

nhiều!" Cái thằng đen trũi, cổ dài ngoằng như cổ cò ma, nhiều lúc tỏ ra

"ta đây" một cá