đấy mà thôi. (Quyển ba trong Tam độngChâu Nang[3'> cũng đã trích dẫn những lời đại loại như: “Cấu ba hồn, chếbảy phách” trong cuốn thần thư Thái Bình kinh[4'> đã bị thất truyền, chỉlà không biết cuốn thần thư đó có xuất hiện sớm hơn cuốn của Cát Hồnghay không.) Trong những tác phẩm xuất hiện muộn hơn như Lão Tử hoá hồkinh[5'> mặc dù có nhắc nhiều đến khái niệm “ba hồn bảy phách” nhưng hoặc là viết: “Ba hồn bay đi hết, bảy phách nhập tứ tinh”, hoặc viết: “Bahồn về địa ngục, bảy phách bay về trời”, hoặc “Hồn về với trời, phách về với đất.” Những định nghĩa này được dùng khá và tuỳ tiện.

[3'>‘Tam động Châu Nang’: là một cuốn sách đạo giáo, có tất cả ba mươiquyển, do Vương Diên (tự là Tử Nguyên, đạo sĩ thời Bắc Chu) viết.

[4'> ‘Thái Bình kinh’: là cuốn thần thư do Vu Cát (Vu Cát là một phương sĩ ở Lang Nha (nay ở phía bắc của Lâm Cân, tỉnh Sơn Đông)) sáng tác. Đượcxem là kinh điển tối yếu trong giai đoạn ban đầu hình thành Đạo giáo.Quyển Đạo kinh này bàn về phụng thờ trời đất, thuận theo âm dương ngũhành, giáo trừ đại loạn, giúp thiên hạ thái bình, sách còn bàn sự hưngphế của quốc gia, phương pháp dưỡng sinh, cách tu luyện thành thần tiên, bùa chú, v.v…

[5'> ‘Lão Tử hoá hồ kinh’: tác phẩm của đạo sĩ Vương Phù (tức Cơ Công Thứ) sống ở đời Tây Tấn (265-316) ở Trung Quốc.

Những tài liệu có viết về khái niệm “ba hồn bảy phách” ta có thể kể đến VânCấp Thất Thiêm[6'> do Trương Quân Phòng đời Tống viết, trong đó ghi chépnhững cách nhìn nhận của con người từ Lục triều[7'> về “ba hồn bảyphách”, nhưng lại rất khác với quan niệm của Nho giáo hay Tử Sản. Giốngnhư trong Thái vi thăng huyền kinh (quyển một và ba trong Vân Cấp ThấtThiêm) có viết: “Khí tuyệt viết tử, khí bế viết tiên. Phách lưu thủthân, hồn du thượng thiên. Chí bách tức hậu, hồn thần đương kiến. Kỳphách duyên thị âm thần, thường bất dục nhân sinh.”[8'> Muốn thành tiên,phải học bế khí, khi hồn lìa khỏi xác để về trời, chỉ để phách ở lại giữ thể xác. Điều này không sai, nhưng họ lại coi phách là mâu tặc[9'> củathể xác con người. “Thường bất dục nhân sinh”, chỉ cần hồn không ở lạigiữ nhà thì phách sẽ cấu kết với tà quỷ, nhẹ thì gây ác mộng, nặng thìkhiến người ta tử vong. Điều này từ trước tới nay vẫn là niềm tin tuyệtđối của những người theo Đạo giáo, trong quyển thượng cuốn Thuyết Linh.Minh bảo lục của Lục Kỳ người đời Thanh, viết Ngô Chùy Ngu Tai vì làmviệc quá sức mà lâm bệnh, khi bệnh tình nguy cấp, thậm chí còn có thểnhìn thấy hồn phách lìa khỏi thể xác. Hồn người này cao lớn, giỏi giang, dưới sự dìu dắt của hai người đã chết là mẹ và vợ cầu xin được sống.Còn phách thì có chiều cao như cơ thể, loã thể bay lượn khắp nơi, vuimừng nhảy nhót, sung sướng được chết, như vừa trút được gánh nặng.

[6'> ‘Vân Cấp Thất Thiêm’: một loại sách về Đạo giáo ở thời Bắc Tống.

[7'> Lục triều gồm: Đông Ngô, Đông Tấn, Lưu Tống, Nam Tề, Lương, Trần ở Giang Nam năm 229-589.

[8'> Dịch nghĩa: Khí tuyệt là chết, khí bế là thành tiên. Phách ở lại giữthể xác, hồn bay về trời. Hồn gặp Chúa trời, mà phách duyên của nó là âm thần, thường không muốn cuộc sống nhân gian.

[9'> Mâu tặc có nghĩa là sâu mọt, kẻ phá hoại.

Vì vậy, việc tu hành của Đạo giáo chính là “luyện ba hồn”, dùng hồn để ápchế phách. Sau khi áp chết được mâu tặc của thể xác rồi, nó sẽ không cấu kết với ma quỷ bên ngoài đến quấy nhiễu, con người khi ấy có thể trường sinh bất tử. Điều này hoàn toàn tương đồng với dụng ý “giữ xác ba ngày” của Đạo giáo. Quan niệm về ma ác và ma thiện này cũng ảnh hưởng tới văn hoá u minh của những thế hệ sau, giống như Viên Trượng viết trong điềumột, “Nam xương sĩ nhân”, quyển một của Tử bất ngữ[10'> rằng: “Hồn củacon người thiện nhưng phách ác, hồn lanh lợi còn phách ngốc nghếch”,giống như chuyện tà ác “sạ hộ”[11'>, đều là phách của thể xác đó làm,không liên quan gì tới hồn.

[10'> ‘Tử bất ngữ’: những điều Khổng Tử không nói.

[11'> Sạ hộ: giữ xác, bảo vệ xác.

Nhưng cùng là sách của Đạo giáo, nhận định về vai trò của hồn, phách lạikhông giống nhau. Phần Ngụy phu nhân quyển năm mươi tám trong Thái bìnhquảng ký trích dẫn những nội dung về luyện hình và giải phẫu cơ thểtrong Tập Tiên lục và Nguỵ phu nhân truyện, vẫn kế thừa thuyết hồn phách truyền thống. Người tu tiên sau khi chết, xác thối rữa, nhưng vẫn có“bảy phách bảo vệ chăm nom, ba hồn giữ nhà”, trong đó ba hồn giữ xươngcốt, bảy phách hầu hạ xác thịt, trải qua ba năm, mười năm, hai mươi năm, ba mươi năm,… huyết nhục tự sinh, hồi phục nguyên hình. Phách được nhắc tới ở đây không còn là mâu tặc nữa, mà là trợ thủ cho hồn.

Nóimột cách nghiêm túc thì thuyết “ba hồn bảy phách” của Đạo giáo xuất phát từ việc tu luyện, thông qua việc dùng âm hồn áp chế dương phách để mong được trường sinh, vốn không phải là phạm trù của “Văn hoá u minh”,nhưng quan niệm này cũng thâm nhập vào văn hoá u minh, cùng với thuyếtcon người có ba hồn trở thành tài liệu được sử dụng trong những câuchuyện về ma quỷ.

Ví dụ một chuyện trong Đường niên bổ lục do MãTống người đời Đường viết, khi đề cập đến thời khắc lâm chung, chuẩn bịbị Diêm Vương bắt đi, con người có ba hồn, Diêm Vư