an đặc trưng của miền Tây, với những sa mạc mênh mông, với

những ụ đất đã đủ mọi hình dạng kỳ dị. Hiện đang là mùa nước cạn, hầu hết các dòng

sông ven đường đều khô hạn. Bùn đất ở các dòng sông nơi đây chứa nhiều khoáng

chất, các ruộng muối tựa như những mảng màu rực rỡ, đan xen hết sức ngẫu hứng,

dưới ánh nắng mặt trời, lấp lánh rực rỡ, tạo nên một cảnh sắc vô cùng độc đáo,

đẹp đến nỗi khiến người ta choáng ngợp. Phía chân trời, đường viền dãy

núi Thiên Sơn như những nét vẽ trải dài miên man vô tận. Trên những tràng

cát bằng phẳng là những bụi gai, cây liễu đỏ um tùm. Thi thoảng lại bắt gặp

phía xa xa những đàn lạc đà, lừa và ngựa hoang dã đang nhởn nhơ gặm cỏ. Vào

thời hiện đại, khi người ta thăm dò và phát hiện ra dầu hỏa và khí đốt, thì

khắp nơi trên sa mạc mênh mông này, các giàn khoan được dựng lên dày đặc, ngọn

lửa của thiết bị khai thác khí đốt bốc lên nghi ngút. Khi đến Kucha khảo sát,

chúng tôi đã chạy xe trên quốc lộ 314, phóng tầm mắt ra xa, thấy các giàn khoan

vẫn đang không ngừng hoạt động, trong ánh nắng cuối ngày, cảnh tượng đó khiến

người ta không khỏi xúc động.

Đến địa phận Luntai,

chúng tôi đi giữa rừng dương suốt mấy ngày liền. Đây là một trong những rừng

dương lớn nhất ở Tân Cương, tháng mười hàng năm, rừng dương này sẽ nhuộm vàng

cả mặt đất và bầu trời nơi đây. Và cũng tại Luntai, tôi đã được chiêm ngưỡng

thành lũy và đài quan sát do người đời Hán xây dựng lên để khẩn hoang và trấn

giữ biên cương. Vào thời Tây Hán, khi quân đội viễn chinh hành quân qua đây, để

giải quyết vấn đề lương thực dài lâu, các binh lính đã tiến hành trồng cấy, tự

cung tự cấp. Ruộng nương dần dần được khai khẩn, mở rộng, tiếng tăm của quân

đội nhà Hán vang khắp Tây vực. Thành cổ Kegelake, Zhuoekute, Wulei đều là những

thành lũy và đồn điền mà người Hán xây dựng nên để trấn giữ biên thùy. Hoàng

thành Luntou, quốc gia tiền đồn của Tây vực đã bị phá hủy triệt để, khi

Lý Quảng Lợi, đời Hán, hai lần viễn chinh chinh phạt nước Dayuan[2'>, khi ngang

qua đây đã “tấn công nhiều ngày, tiêu diệt hoàn toàn” quốc gia này. Chúng tôi

lưu lại trong thành cổ Luntou một đêm, chung quanh chỉ còn lác đác một vài thôn

nhỏ nghèo nàn. Cuộc “đồ sát” đã diễn ra hơn bốn trăm năm, vậy mà đến nay, quốc

gia này vẫn chưa thể phục hồi, điều đó cho thấy, cuộc tàn sát năm xưa tàn khốc

đến mức nào.

[2'> Tên một quốc gia

thời cổ đại ở vùng Trung Á, nay là bồn địa Farg’ona.

Vào thời hiện đại,

Luntai là điểm khởi đầu trên đường quốc lộ ngang qua sa mạc Tarim, được

xây dựng nhằm phục vụ cho việc khai thác dầu khí ở sa mạc Taklamakan. Đường quốc lộ này được đánh giá là bước tiến vượt bậc trong lịch sử

kiến trúc thế giới, với chiều dài tổng cộng năm trăm năm mươi ki lô mét, trong

đó bốn trăm năm mươi ki lô mét được xây dựng trên sa mạc cát di động, là đường

quốc lộ dài nhất thế giới được xây dựng trên cát di động của thế kỷ XXI. Ngồi

trong xe ngựa, phóng mắt ra mênh mông cồn cát trên sa mạc Taklamakan, không

bóng một trảng cây, sa mạc Taklamakan từng được mệnh danh là nơi “vào được

nhưng không ra được”. Tôi khoái chí khoe với Rajiva, vì muốn trải nghiệm con

đường quốc lộ ngang qua sa mạc lớn thứ hai thế giới, tôi đã phải mất bốn tiếng

đồng hồ mới vượt qua được “biển cát tử thần” này. Dĩ nhiên là chàng đã tròn xoe

mắt ngạc nhiên và không tin nổi. Tôi hãnh diện mô tả cho chàng nghe, để chắn

gió và giữ cát, người ta đã thiết kế trên con đường này cách mỗi năm trăm mét

một buồng nước, nước được dẫn qua các đường ống nhỏ dọc đường để phun nuôi cỏ.

Có nước là có cỏ, cách vài bước lại có những thanh chắn bằng lau sậy và hệ

thống lồng lau sậy để ngăn cát sa mạc xâm lấn. Suốt dọc con đường hơn năm trăm

ki lô mét, thứ nổi bật nhất là hệ thống các buồng nước nối tiếp nhau, những

đường cỏ xanh dưới ống nước và những đụn cát chất ngất. Cảnh sắc đơn điệu đó

làm mỏi mắt người đi đường suốt hơn sáu tiếng đồng hồ mới kết thúc, vượt qua

sông Tarim, chúng ta mới có thể trông thấy rừng dương.

Từ khi biết tôi đến từ

tương lai, Rajiva thường xuyên hỏi tôi về bối cảnh xã hội và những tri thức của

con người một nghìn năm sau. Trí tuệ, năng lực lĩnh hội và sự tin tưởng tuyệt

đối chàng đặt nơi tôi khiến tôi không giấu giếm chàng bất cứ chuyện gì. Bởi

vậy, tuy đường xa vạn dặm, nhưng chúng tôi không cảm thấy mỏi mệt, nhàm

chán, vì hàng ngày chúng tôi trao đổi với nhau rất nhiều đề tài. Chúng tôi cùng

nhau lấp đầy khoảng trống của mấy chục năm trước đó bằng những câu chuyện bất

tận. Mỗi khi bắt gặp những cảnh sắc đặc thù của địa hình hoang mạc, sa mạc, tôi

lại phân tích cho chàng nghe những kiến thức cơ bản về địa lý, lịch sử, khí

tượng, những tri thức ấy khiến chàng không khỏi kinh ngạc, tán thưởng và có

không ít điều băn khoăn. Tôi kể với chàng mọi chuyện, trừ việc tôi đã

phải trả giá thế nào cho những lần vượt thời gian…

Mất một tháng trời

chúng tôi mới đến được Yanqi. Đầu tiên là Thiết Môn Quan, thành lũy quan ải này

được người Hán xây dựng trên bờ Tây sông Khổng Tước. Trương Kiến

hai lần đi sứ Tây vực đều ng